over Het Beeldende Kunstjournaal

Uitgelicht
Berichten van musea, andere kunstpodia en uitgeverijen, met aansprekende tentoonstellingen en nieuwe kunstboeken, voor u geselecteerd door de redactie.

Kunsthal Rotterdam: Max Pechstein, Expression of Harmony

Vanaf dit voorjaar presenteert Kunsthal Rotterdam de tentoonstelling 'Expression of Harmony', een omvangrijk overzicht van de Duitse expressionistische schilder en Die Brücke-lid Max Pechstein (1881-1955). Pechsteins dynamische en kleurrijke composities zijn van grote invloed geweest op de ontwikkeling van de beeldtaal van het expressionisme. Veel van zijn werk weerspiegelt een zoektocht naar een harmonieuze relatie tussen mens en natuur, onder meer geïnspireerd door Pechsteins reizen naar de Pruisische dorpen Nidden en Leba en de Palau-eilanden. Hij reflecteert in zijn werk op een tijdperk van ingrijpende veranderingen in Europa, waaronder de onderdrukking van zijn kunst door het naziregime.

Max Pechstein, 'Vissersman in boot', 1923, olieverf op doek, © 2025 Pechstein - Hamburg / Berlijn. Foto © Christiane Koch Fotografie & Film, Hamburg.

Aan de hand van ruim vijftig schilderijen – aangevuld met prenten, houtsneden, tekeningen, foto's en persoonlijke voorwerpen van de kunstenaar – toont de Kunsthal zijn brede oeuvre en krijgt de bezoeker inzicht in het persoonlijke leven van Max Pechstein. De tentoonstelling is een samenwerking tussen Kunsthal Rotterdam, het Institut für Kulturaustausch in Tübingen en het Kunstsammlungen Zwickau Max-Pechstein Museum in Zwickau, dat sinds het najaar van 2024 de deuren heeft gesloten voor een meerjarige verbouwing. De collectie van dit museum, die het uitgangspunt vormt van de tentoonstelling, is voor het eerst te zien buiten Duitsland.

Met zijn werk verkende Pechstein de tegenstelling tussen het eenvoudige plattelandsleven en de verfijnde stedelijke wereld. Zowel in zijn schilderijen als in zijn prenten, die een groot onderdeel van zijn oeuvre beslaan, benutte Pechstein de expressieve kracht van scherpe licht-donkercontrasten. Hiermee legde hij de mensen op het platteland levendig vast, in tegenstelling tot de portretten die hij maakte van onder anderen zijn zoon – statig gekleed in smoking – verschillende kennissen en zichzelf, vaak afgebeeld met een rokende tabakspijp. Ondanks de grote verschillen tussen het leven op het platteland en de stad, trachte Pechstein in al zijn portretten de innerlijke wereld van zijn geportretteerden te vangen.

Net als veel andere modernistische kunstenaars werd Pechstein gecensureerd door het naziregime en werd zijn werk bestempeld als Entartete Kunst. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd zijn studio vernietigd en ging veel van Pechsteins werk verloren. Na de Tweede Wereldoorlog hernam Pechstein veel essentiële thema's uit zijn vroegere werk, maar herinterpreteerde deze met een nieuwe intensiteit van kleur. Pechstein overleed in 1955.

Max Pechstein, Expression of Harmony, 28 maart t/m 15 juni 2025, Kunsthal Rotterdam, Museumpark, Westzeedijk 341, Rotterdam, info 010-4400301, www.kunsthal.nl, openingstijden: dinsdag t/m zondag 10.00 - 17.00 uur.

Terug naar boven

Museum Arnhem: Jan Mankes - Verstilling en stijd

Museum Arnhem en Museum Belvédère presenteren een dubbeltentoonstelling over de wereld van Jan Mankes. Hoewel Jan Mankes meer dan een eeuw geleden leefde, spreekt zijn werk nog steeds tot de verbeelding. Zijn schilderijen, waarin de tijd lijkt stil te staan, zijn een oase van rust te midden van de chaos. Of het nu gaat om zijn gedetailleerde portretten, serene landschappen of intieme stillevens, Mankes' werk nodigt uit tot vertragen en genieten. Hij maakte deze kunstwerken als reactie op de onrustige tijd waarin hij leefde, tegen de achtergrond van politiek tumult, de Eerste Wereldoorlog en christen-anarchisme. Net als veel van zijn tijdgenoten zocht hij naar een manier om om te gaan met al deze onrust. In zijn kunst vond hij een toevlucht. Door zich te concentreren op de natuur en het alledaagse leven creëerde hij een dromerige wereld van rust en stilte. Hij stierf jong aan tuberculose, iets dat bij heeft gedragen aan de mythevorming rondom zijn kunstenaarschap. In Museum Arnhem ligt de nadruk op een overzicht van Mankes' werk en brengt dat in relatie tot werk van tijdgenoten; kunstenaars die hem inspireerden en kunstenaars die op hun beurt inspiratie vonden in zijn werk.

Jan Mankes, 'Bomenrij', 1915, Collectie Museum MORE. Foto: Peter Cox.

De tentoonstelling toont meer dan vijftig kunstwerken die de wereld van Jan Mankes tot leven brengen. De focus ligt op zingeving en verstilling in onrustige tijden. Bezoekers ontdekken de kunstenaar achter de schilderijen en de idealen die hem inspireerden. Ook wordt in de tentoonstelling werk getoond van vier hedendaagse kunstenaars die werken vanuit hetzelfde gedachtgoed als Mankes: Suzette Bousema (1995), Sophie Steengracht (1991), Mariëlle Videler (1970) en Milah van Zuilen (1998).

Museum Belvédère concentreert zich op het werk dat Mankes maakte in 1909-1915, de periode waarin hij woonde in het Friese dorp De Knipe en inspiratie ontleende aan de omgeving waar Museum Belvédère is gevestigd. De tentoonstelling in Oranjewoud geeft inzicht in de drie belangrijkste thema's binnen Mankes' werk – landschappen, portretten en dieren – en zijn artistieke ontwikkeling tot aan 1915, het jaar waarin hij trouwt met Anne Zernike en De Knipe verruilt voor Den Haag. Complementair aan de tentoonstelling wordt fluisteringen getoond, met werk van een hedendaagse geestverwant van Jan Mankes: de Nederlandse kunstenaar Oscar Voch (1962).

Bij de tentoonstellingen in Museum Arnhem en Museum Belvédère verschijnt het boek 'Jan Mankes: Mooie dingen zijn zoo eenvoudig', Waanders Uitgevers, € 35,-.

Jan Mankes - Verstilling en strijd, t/m 22 juni 2025, Museum Arnhem, Utrechtseweg 87, Arnhem. Website: www.museumarnhem.nl.

Terug naar boven

Museum Gouda: retrospectief Jo Koster

Het indrukwekkende oeuvre van kunstenaar Jo Koster (1868-1944) krijgt in het voorjaar van 2025 een podium in Museum Gouda. Koster volgde haar eigen pad en was een van de eerste vrouwelijke kunstenaars in Nederland die leefde van haar kunst. Ze doorkruiste begin vorige eeuw per auto heel Europa, en tekende en schilderde waar ze maar kon. Koster kon zich meten met tijdgenoten als Ferdinand Hart Nibbrig en Co Breman, maar toch is haar neo-impressionistische werk een stuk minder bekend dan dat van mannelijke vakgenoten. De grote tentoonstelling 'Jo Koster, kunstenaar' brengt daar verandering in aan de hand van meer dan 90 schilderijen en tekeningen.

Jo Koster, 'Bergmeer in de Alpen', 1920, olieverf op doek, 47 x 64 cm. Collectie Museum Flehite, Amersfoort.

Rode draad in de tentoonstelling is de opvallende autonomie van Jo Koster. Al op jonge leeftijd wist ze dat ze kunstenaar wilde worden en ze volgde daarvoor verschillende opleidingen. Als ze in Nederland niet vond wat ze zocht, week ze uit naar het buitenland. Koster koos voor het vrije kunstenaarschap, terwijl ze met gemak een inkomen had kunnen verdienen met portretopdrachten. Ook koos ze niet voor de veiligheid van het huwelijk, maar omringde zich met vrienden en gelijkgestemden. Vrijheid en eigenheid kenmerken ook haar werk: ze conformeerde zich niet aan een manier van werken. Koster schilderde in de stijl die ze geschikt achtte voor het onderwerp.

Jo Koster reisde graag en veel. Vanaf de jaren twintig zocht ze voor langere periodes verre oorden op. Ze reisde naar bekende kunstenaarsdorpen, zoals Positano, San Gimignano en Concarneau, maar deed ook onbekendere plaatsen aan, zoals Gstaad, Mallorca en Dalmatië. Koster ondernam deze reizen alleen, met vrienden of leerlingen. Ondanks Kosters voorliefde voor het buitenland, werkte ze ook geregeld in Nederland. Zo schilderde ze veel in de omgeving van Hattem, waar ze in 1910 een huis liet bouwen. Daarnaast bracht Koster gedurende twintig jaar veel tijd door in Staphorst. Ze voelde zich er thuis vanwege de rust. Ze legde het dorpsleven en de klederdracht in kleurrijke schilderijen en tekeningen vast.

De tentoonstelling Jo Koster, kunstenaar toont kunstwerken die veelal in particulier bezit zijn, en daardoor nauwelijks te zien zijn geweest in het museum. Enkele werken zijn zelfs voor het eerst in het openbaar te zien. Te midden van kunstwerken van tijdgenoten – inspiratiebronnen én vrienden van Koster – vinden de werken van Jo Koster hun plaats in de context van haar leven. Museum Gouda geeft deze bijzondere kunstenaar in 2025 het hoofdpodium, en biedt Kosters verfrissende eigenheid de ruimte om te bloeien.

Jo Koster - kunstenaar, 19 april 2025 t/m 4 januari 2026, Museum Gouda, Oosthaven 9, Gouda. Website: www.museumgouda.nl.

Terug naar boven

Singer Laren: Rond de Hut van Mondriaan

De tentoonstelling Rond de Hut van Mondriaan is nu te zien in Singer Laren, in het kader van het 30-jarig jubileum van de Dooyewaard Stichting, die zich inzet voor het behoud van historische ateliers en deze beschikbaar stelt als werk- en woonplek voor talentvolle kunstenaars. De tentoonstelling brengt een inspirerende selectie werken samen van jong talent en gevestigde namen uit de kunstwereld, allen Artists in Residence in een van de vijf bijzondere ateliers van de stichting. Museumdirecteur Jan Rudolph de Lorm: "Singer Laren brengt de geschiedenis van de kunstenaarsdorpen tot leven.

Tamar Frank, 'Portal', 2024, lichtinstallatie, 200 x 350 x 10 cm. Foto: Margot Brakel.

Deze tentoonstelling laat niet alleen zien hoe belangrijk het werk van de Dooyewaard Stichting is voor het behoud van cultureel erfgoed, maar ook hoe het kunstenaars blijft inspireren. Wij zijn verheugd dit verhaal samen met de stichting te vertellen."

De naamgevers van de stichting zijn de broers Jacob en Willem Dooyewaard, destijds nauw bevriend met Anna en William Singer — de grondleggers van Singer Laren. De stichting zet zich al drie decennia in voor de verwezenlijking van hun nalatenschap door historische ateliers te verwerven en deze doorlopend beschikbaar te stellen als werk- en woonplek voor talentvolle kunstenaars. Door het creëren van een nieuwe kolonie laat de Dooyewaard Stichting zien dat het Gooi nog steeds springlevend is als plaats voor inspirerende kunst.

Deelnemende kunstenaars: Anouk van Zwieten, Eline Boerma, Emo Verkerk, Hidenori Mitsue, Jan Timmers, Janine van Oene, Jessica Skowroneck, Kim Habers, Marie Reintjes, Marloes Roeper, Nathalie Duivenvoorden, Niek Hendrix, Robin Speijer, Ronald Zuurmond, Sam Hersbach, Sam Reekers, Sam Werkhoven, Stijn Rietman, Tamar Frank, en op locatie: Thomas Hirschhorn. Ook is er een korte film te zien van het verblijf van Sophia Al Maria en Emanuele Coccia die een inkijkje geeft in het leven en werken in de kolonie anno nu.

Ter gelegenheid van dit jubileum is een rijk geïllustreerd boek uitgegeven, te koop in de Singer Shop en via de website www.dooyewaardstichting.nl.

Rond de Hut van Mondriaan, t/m 4 mei 2025, Singer Laren, Oude Drift 1, Laren. Website: www.singerlaren.nl.

Terug naar boven

De Pont museum, Tilburg: Meiro Koizumi – Theaters of life

De Pont museum in Tilburg presenteert 'Theaters of life', de eerste grote solotentoonstelling van de toonaangevende Japanse kunstenaar Meiro Koizumi in Nederland. Koizumi, geprezen om zijn indringende video's en performances, onderzoekt thema's als nationalisme, machtsrelaties en historisch besef binnen de Japanse samenleving. De tentoonstelling biedt een unieke kans om zijn werk op grote schaal te ervaren, met als hoogtepunt de indrukwekkende video-installatie The Angels of Testimony.

Meiro Koizumi, 'The Angels of Testemony', 2019, video still, 3-kanaals videoinstallatie en boek. Collectie De Pont Museum, Tilburg.

Koizumi is internationaal bekend om zijn video-installaties waarin hij gebruikmaakt van re-enactments en geënsceneerde situaties om sociale en politieke vraagstukken te onderzoeken. In zijn werk adresseert hij het Japanse collectieve geheugen en verkent hij de psychologische dimensies van menselijk gedrag. Dromen, hypnose en andere staten van het (onder)bewuste zijn terugkerende elementen. In de driekanaals video-installatie 'The Angels of Testimony', onlangs door De Pont aangekocht, legt de kunstenaar een indringend gesprek vast met Hajime Kondo, een hoogbejaarde man die terugblikt op zijn ervaringen als soldaat tijdens de Chinees-Japanse oorlog. Kondo is een van de weinige Japanners die publiekelijk rekenschap heeft afgelegd van zijn eigen oorlogsdaden. Fysiek verzwakt en soms verward, wordt hij voor de camera geconfronteerd met zijn schokkende herinneringen. Hortend en stotend herleest hij zijn getuigenissen en probeert hij greep te krijgen op de transformatie van gewone man naar instrument van oorlog en vernietiging.

In het werk brengt Koizumi persoonlijke en collectieve pijn op aangrijpende wijze samen. Op twee flankerende schermen nemen tieners de woorden van de oude man over. Ze herhalen ze, eerst zacht, dan steeds luider, schreeuwend, zittend in kamers of in de grootstedelijke publieke ruimte, terwijl de mensen ongeïnteresseerd langslopen. Zo probeert Koizumi uit te vinden wat de Japanse oorlogsmisdaden van vroeger betekenen voor de jeugd van nu. Kunnen schuld en schaamte, als ze nooit nationaal verwerkt zijn, van generatie op generatie worden doorgegeven? Met deze krachtige installatie verweeft Koizumi persoonlijke verhalen en collectief geheugen tot een ontroerend geheel dat confronteert en diep raakt.

Naast diverse video-installaties zijn ook tekeningen, sculpturen en een VR installatie te zien, waaronder enkele recente aanwinsten. De tentoonstelling 'Meiro Koizumi – Theaters of life' strekt zich uit over de nieuwe vleugel en zalen in het oorspronkelijke fabrieksgebouw van De Pont.

Meiro Koizumi – Theaters of life, 29 maart t/m 31 augustus 2025, De Pont museum, Wilhelminapark 1, Tilburg. Website: depont.nl.

Terug naar boven

Drents Museum, Assen: Gen F - 75 jaar figuratieve kunst

In het Drents Museum is de tentoonstelling 'Gen F - 75 jaar figuratieve kunst' te zien. Circa 140 schilderijen, tekeningen en beelden van meer dan 75 kunstenaars staan in de schijnwerpers. Verschillende generaties kunstenaars komen in de tentoonstelling aan bod. In een speciaal atelier in de Singelzaal gaat een aantal van de kunstenaars tijdens de tentoonstelling ook live aan het werk. Niet eerder is zo'n omvangrijke overzichtsten-toonstelling van de collectie figuratieve kunst in het Drents Museum getoond. Het Drents Museum begint als een van de eerste musea in Nederland met het verzamelen van moderne figuratieve kunst.

Zaalzicht Gen F - 75 jaar figuratieve kunst, Drents Museum. Foto: Sake Elzinga.

Dit is kunst die gebaseerd is op de waarneming van de zichtbare werkelijkheid, ook wel 'realisme' genoemd. Toonaangevend binnen de collectie is het werk van de noordelijke figuratieven, waaronder Matthijs Röling (1943-2024), Wout Muller (1946-2000), Henk Helmantel (1945) en Clary Mastenbroek (1947). Vanaf eind jaren 1960 zetten zij zich af tegen het heersende idee dat alleen abstract werk 'goede kunst' is. In de tentoonstelling Gen F komt de kunst van de noordelijke figuratieven samen met die van realistisch werkende kunstenaars uit heel Nederland, zoals Kik Zeiler (1948), Charlotte Schleiffert (1967), Ina van Zyl (1971) en Dion Rosina (1991).

De rode draad in de tentoonstelling bestaat uit de verschillende generaties kunstenaars. Gen F begint bij de voorlopers van de figuratieve kunst, die voor 1940 geboren zijn. Daarna gaat de tentoonstelling door tot aan de huidige generatie. In Gen F laat het museum de verbanden tussen deze generaties zien, waardoor de ontwikkeling vanaf 1950 tot nu goed te volgen is.

Een uniek onderdeel van Gen F is het atelier op zaal. In het midden van de tentoonstelling wordt een atelier ingericht. Op meerdere momenten gedurende de tentoonstellingsperiode nodigt het museum kunstenaars uit om in dit atelier te schilderen, tekenen of beeldhouwen. Onder andere kunstenaar Tamara Muller gaat live op zaal werken. Naast dit atelier is er ook ruimte voor bezoekers om zelf te tekenen in de zaal. Bij de tentoonstelling verschijnt de gelijknamige publicatie 'Gen F – 75 jaar figuratieve kunst', Uitgeverij Waanders.

Gen F - 75 jaar figuratieve kunst, t/m 17 augustus 2025, Drents Museum, Brink 1, Assen. Website: drentsmuseum.nl.

Terug naar boven

Foam, Amsterdam: Saul Leiter, An Unfinished World

In Foam is een grote overzichtstentoonstelling van de Amerikaanse kunstenaar Saul Leiter (1923-2013) te zien. Leiter was een van de belangrijkste fotografen van de jaren vijftig in de Verenigde Staten en een pionier van kleurenfotografie. Deze tentoonstelling brengt een selectie samen van 200 werken, bestaande uit zijn fotografie, zowel zwart-wit als in kleur, en abstracte schilderijen. Zijn eclectische oeuvre onthult een praktijk waarbij schaduw, licht en reflecties worden gebruikt om gelaagde composities te creëren. Bijna zestig jaar lang fotografeerde Leiter dagelijks, waarbij hij alledaagse momenten van het leven in New York vastlegde.

Saul Leiter, 'Selfportrait', 1950s © Saul Leiter Foundation.

Met verschillende technieken en media, en het gebruik van een telelens, versterkte Leiter de schilderachtige kwaliteit van zijn beelden en zette hij straattaferelen om in visuele poëzie. New York, een symbool van moderniteit in de jaren vijftig, werd het decor voor Leiters esthetische ontdekkingen. Hij creëerde abstracte beelden door te fotograferen in de regen en sneeuw, en gebruik te maken van ramen en andere reflecteren oppervlakten. Een rode paraplu, een groen stoplicht of de gele flits van een passerende taxi voegen een onverwacht kleurspel toe aan zijn foto's. In de jaren 40 en 50 was Leiter vrijwel de enige niet-commerciële fotograaf die in kleur werkte. Met het gebruik van verouderde of beschadigde film kon hij compositiesmaken met verassende variaties in licht en kleur. Zijn werk, dat ooit in de vergetelheid raakte, is rond 2006 herontdekt vanwege zijn baanbrekende rol in de opkomst van de kleurenfotografie.

Saul Leiter was autodidact met een grote nieuwsgierigheid wat hij de rest van leven meenam. Bij zijn dood in 2013 liet Leiter een omvangrijke verzameling na van ongeveer 15.000 zwart-witafdrukken, minstens 40.000 kleurendia's, een vergelijkbaar aantal zwart-witnegatieven en meer dan 4000 schilderijen, waarvan er slechts een handvol het daglicht heeft gezien. De tentoonstelling An Unfinished World biedt kijkers de kans om de eindeloze poëzie van Saul Leiters artistieke praktijk te bewonderen via zijn schilderijen, fotografie en unieke blik op de wereld om hem heen.

Saul Leiter, An Unfinished World, t/m 20 april 2025, Foam, Keizersgracht 609, Amsterdam. Website: www.foam.org.

Terug naar boven

Rijksmuseum Twenthe, Eschede: herman de vries. 70 jaar de natuur als kunstwerk

Vanaf 24 mei 2025 presenteert Rijksmuseum Twenthe een grootschalige overzichtstentoonstelling over het leven en werk van herman de vries (1931), een van Nederlands meest vooraanstaande kunstenaars van zijn generatie. De kunstenaar schrijft zijn naam bewust zonder hoofdletters, omdat hij niet in hiërarchie gelooft. Met herman de vries: 70 jaar de natuur als kunstwerk brengt het museum een eerbetoon aan een kunstenaar die als een van de eersten de natuur presenteert als hét grote kunstwerk. herman de vries startte zijn carrière als biologisch veldonderzoeker, een ervaring die zijn kunst blijvend beïnvloedde. In de jaren '50 en '60 gebruikte hij wetenschappelijke methoden om orde en toeval in de natuur te onderzoeken, wat resulteerde in zijn eerste toevalswerken. Rond 1970 maakte hij een radicale omslag: hij zag in dat de natuur zelf het ultieme kunstwerk is. Vanaf dat moment richtte hij zich volledig op het verzamelen en ordenen van natuurlijke materialen – bladeren, stenen en aarde – waarmee hij zijn iconische natuurwerken creëerde. De tentoonstelling neemt bezoekers mee in zijn wereld, van zijn eerste artistieke experimenten tot zijn diepe verbondenheid met de natuur.

herman de vries, Aus dem Fenster. Foto: Katharina Winterhalter.

De tentoonstelling brengt voor het eerst alle fasen van de vries' oeuvre samen. Hoogtepunten zijn onder andere het 'monumentale toevalsreliëf' (1967) – een bijzonder bruikleen van het Rijksmuseum Amsterdam – en de indrukwekkende installatie 'la gomera', waarin hij het Canarische eiland als een totaal kunstwerk presenteert. Daarnaast worden nooit eerder getoonde archiefstukken en documentatie getoond die nieuw licht werpen op zijn vroege periode als kunstenaar.

Er wordt niet alleen een volledig beeld geschetst van de vries' kunstenaarschap, maar ook een eerbetoon gebracht aan zijn invloedrijke visie op kunst en natuur. In een speciale 'ode-zaal' wordt zijn werk in dialoog gebracht met de hedendaagse kunstenaars melanie bonajo, Milah van Zuilen, Stefan Cools en Nan Groot Antink, die zich door zijn werk hebben laten inspireren. De tentoonstelling laat zien hoe zijn gedachtegoed voortleeft in een nieuwe generatie kunstenaars en hoe urgent zijn oeuvre vandaag de dag nog steeds is.

Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde publicatie, en wordt een uitgebreid publieksprogramma georganiseerd.

herman de vries, 24 mei t/m 9 november 2025, Rijksmuseum Twenthe, Lasondersingel 129, Enschede. Website: www.rijksmuseumtwenthe.nl.

Terug naar boven

TextielMuseum, Noordbrabants Museum, Provinciehuis Nrd-Brabant: Magdalena Abakanowicz

De Poolse kunstenaar Magdalena Abakanowicz (1930 – 2017) stond aan de basis van de installatiekunst en wist van 'craft' kunst te maken. Ze verwierf wereldwijd faam met haar sculpturen, sneed onderwerpen aan die tot op de dag van vandaag actueel zijn en liet een indrukwekkend oeuvre na dat nog altijd vele kunstenaars inspireert. In Brabant wordt komend voorjaar het complete verhaal verteld over deze godmother van de installatiekunst. Het monumentale werk van Abakanowicz, waaronder het grootste werk dat zij ooit maakte, is komende maanden te zien in het TextielMuseum, Het Noordbrabants Museum en doorlopend in het Provinciehuis Noord-Brabant.

Magdalena Abakanowicz, 'Crowd III', 1988-1989, particuliere collectie. © Fundacja Marty Magdaleny Abakanowicz Kosmowskiej i Jana Kosmowskiego, Warschau.

In de jaren '60, '70 en '80 van de vorige eeuw was Abakanowicz internationaal bekend en geliefd. Ze was een van de eerste kunstenaars die het traditionele wandkleed, dat in de jaren '50 en '60 een renaissance doormaakte, los van de wand als een driedimensionaal object in de ruimte plaatste. Er ontstonden abstracte monumentale vormen - vaak metershoog - die zo vernieuwend waren dat er nog geen goede omschrijving voor bestond. Ze werden vernoemd naar de kunstenaar; 'Abakans'. Abakanowicz creëerde installatiekunst in een tijd dat dit nog niet bestond. Met haar indrukwekkende en veelzijdige werk heeft ze de koers van de moderne en hedendaagse kunst ingrijpend veranderd.

Lange tijd werd textiel niet gezien als een materiaal dat zich leende om autonome kunst te maken. Het was hoogstens kunsthandwerk, kunstnijverheid, sierkunst en in het beste geval fiber art of textielkunst. Het feit dat het vaak om vrouwelijke kunstenaars ging, speelde hierbij een belangrijke rol. In de emancipatie van ambacht naar kunst, een ontwikkeling die belangrijk was voor textiel als medium, hebben verschillende, vooral vrouwelijke kunstenaars een belangrijke rol gespeeld. Abakanowicz is een van de belangrijkste grondleggers van deze emancipatie.

Het oeuvre van Abakanowicz wordt in Het Noordbrabants Museum in relatie gebracht met de recente wereldgeschiedenis en actualiteit. Werken van hedendaagse kunstenaars als Anish Kapoor, Kimsooja, Diana Thater, Marlene Dumas en Kader Attia zijn samen te zien met het werk van Abakanowicz. Choreograaf Nicole Beutler maakt speciaal voor deze gelegenheid een dans-performance, geïnspireerd op de thematiek van het werk van de kunstenaar. Ook gaat een nieuwe film van Kristina Benjocki en Stijn Verhoef in première, met als vertrekpunt het leven en werk van Abakanowicz.

Om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van het oeuvre van Abakanowicz mag ook een bezoek aan het Provinciehuis in 's-Hertogenbosch niet ontbreken. Hier is het grootste, meest monumentale werk ter wereld te vinden: Bois le Duc (1970-1971). Het is een driedimensionale installatie van 19 geweven banen van ruim 7 meter hoogte en 22 meter breed. Het werk is site-specifiek in opdracht gemaakt voor de Bois le Duc-zaal.

Magdalena Abakanowicz, Human Nature, 18 april t/m 24 augustus, te zien in Het Noordbrabants Museum, Verwersstraat 41, 's-Hertogenbosch, website: www.hnbm.nl | TextielMuseum, Goirkestraat 96, Tilburg, website: textielmuseum.nl | Provinciehuis Noord-Brabant, Brabantlaan 1, 's-Hertogenbosch, website: www.brabant.nl/provinciehuis.

Terug naar boven

Bozar, Brussel: Familiar Strangers. De Oost-Europeanen vanuit een Pools perspectief

De tentoonstelling 'Familiar Strangers. De Oost-Europeanen vanuit een Pools perspectief' bundelt het werk van 13 hedendaagse kunstenaars die reflecteren op de recente veranderingen in Oost-Europa binnen de Poolse context. Meer dan veertig werken zijn voor het eerst in België te zien. Als vertrekpunt krijgen we het perspectief van diaspora, van minderheden en van zij die bijdragen tot verrijken van de maatschappij. En dat vanuit een regio die lang als cultureel homogeen werd beschouwd, al was dit echter nooit het geval.   Elke zaal wordt ingenomen door een andere kunstenaar, waarbij schilderijen, sculpturen, video's, films, installaties en/of textiel gepresenteerd worden. De tentoonstelling verkent hoe sociale en politieke strijden verweven zijn met persoonlijke verhalen, en dat tegen de achtergrond van een bijzonder turbulente tijd voor Europa. 'Familiar Strangers' roept op tot de noodzaak van een Europa waarin we elkaar zien en horen voor wie we werkelijk zijn, met en ondanks onze verschillen.

Malgorzata Mirga-Tas, 'Papuszakri Gili' (Papusza's Lied), 2024, textiel, acryl op doek. Met dank aan de kunstenaar en de Foksal Gallery Foundation, Warschau. Foto: Marek Gardulski.

De diaspora en minderheden staan centraal in deze tentoonstelling en laten zien hoe fragiel en complex interacties kunnen zijn tussen het transculturele en het lokale, het individuele en het collectieve, het vertrouwde en het unheimliche. "Veel van deze werken worden voor het eerst in België gepresenteerd. Ze overstijgen allemaal lokale specificiteit," legt Joanna Warsza, curator van de tentoonstelling, uit. "Familiar Strangers is een ontmoeting van verschillende stemmen: specifiek van diaspora's en minderheden en hun politieke strijd, van de Roma, de Vietnamese socialistische intellectuelen en vroege kapitalisten tot de Wit-Russische en Oekraïense kunstenaars en activisten in Warschau." 

Zij voegt hieraan toe: "Terwijl de wereld een verontrustende en gewelddadige kant op gaat, toont de tentoonstelling het beeld van een geweldloos en veelkleurig Europees collectief, waarin we als 'familiar strangers' ['vreemde bekenden'] kunnen samenleven tegen de confiscatie van de democratie." 

Joanna Warsza is een internationale curator afkomstig uit Warschau en momenteel stadscurator van Hamburg. In een scenografie gemaakt door Aleksandra Wasilkowska, toont ze werken van onder andere Oliwia Bosomtwe, Assaf Gruber, Zuzanna Hertzberg, Renata Rara Kaminska, Jasmina Metwaly, Malgorzata Mirga-Tas, Natalia LL, Ngo Van Tuong, Open Group, Janek Simon, Shadow Architecture, Jana Shostak et Mikolaj Sobczak. 

Familiar Strangers. De Oost-Europeanen vanuit een Pools perspectief, 14 maart t/m 29 juni 2025, Bozar - Paleis voor Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23, Brussel. Website: www.bozar.be.

Terug naar boven

Museum van Bommel van Dam, Venlo: Onbegrensd - Het leven & werk van Giselle Kuster

Dit voorjaar presenteert museum van Bommel van Dam een tentoonstelling en bijbehorende publicatie over het fascinerende levensverhaal en veelzijdige werk van de vergeten kunstenaar en galeriehouder Giselle Kuster (Venlo, 1911 - Heerlen, 1972). Hiermee speelt het Venlose museum een aanjagersrol in de herwaardering van een vooruitstrevende vrouwelijke kunstenaar. Naast werken uit de museumcollectie bestaat de presentatie onder andere uit 'vermiste' schilderijen en ontwerpen die het museum door een oproep aan mensen thuis heeft opgespoord. De tentoonstelling omvat bovendien kunst van bekende tijdgenoten en inspiratiebronnen als Charley Toorop, Jan Sluijters en Otto van Rees, die Kusters werk in een nationale context plaatsen. Begin november begon museum van Bommel van Dam via een gerichte poster-, flyer- en social mediacampagne een zoekactie naar vermiste schilderijen van Giselle Kuster. Met het oog op de tentoonstelling en publicatie wilde de staf Kusters oeuvre in kaart brengen.

Giselle Kuster, 'Zelfportret', ca. 1935.

Na archiefonderzoek bestond het vermoeden dat er zo'n honderd kunstwerken in omloop konden zijn. "De actie was vele malen succesvoller dan we hadden durven hopen. Inmiddels zijn al zo'n 125 kunstwerken bij mensen thuis opgespoord," vertelt Hannan enthousiast. Dankzij de zoektocht heeft het museum ook schilderijen teruggevonden waarvan het team het bestaan niet kende. Van het vroegst bekende schilderij van de toen 17-jarige Kuster tot een werk van flink formaat dat nét op tijd van de schroot is gered.

Giselle Kuster werd in 1911 in Venlo geboren. In 1934 won ze op een tentoonstelling in Florence een prijs voor haar serene schilderij van de Heilige Maagd Maria. Pas later dat jaar begon Kuster aan een kunstenaarsopleiding aan de Académie Royale des Beaux-Arts de Liège in Luik, België. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verhuisde Kuster naar Leiden waar ze een gevierde kunstgalerie voor eigentijdse kunst begon - hoe uitdagend dat ook was tijdens de Duitse bezetting. Hier kreeg ze het desondanks voor elkaar presentaties te tonen met werk van kunstenaars als Charley Toorop, Jan Sluijters, Otto van Rees en zelfs Vincent van Gogh. Na de Tweede Wereldoorlog werd Kuster voorzitter van de Leidse kunstenaarsvereniging Ars Aemula Naturae en deed mee aan vele exposities. Vanaf eind jaren 50 woonde en werkte Kuster in Maastricht, maar bracht zij grote delen van het jaar door op het Spaanse eiland Formentera. Waar haar omgeving en stijl veranderden, bleef artistieke en persoonlijke vrijheid de rode draad in haar kunstenaarsbestaan. Kusters leven geeft inzicht in een periode van maatschappelijke verandering, waarin het niet de norm was voor een vrouw om een eigen carrière te hebben.

De publicatie 'Onbegrensd - Het leven & werk van Giselle Kuster' is vormgegeven door Dana Dijkgraaf en uitgegeven door Jap Sam Books en bevat bijdragen van onder andere Madeleijn van den Nieuwenhuizen en Pauline Broekema.

Onbegrensd - Het leven & werk van Giselle Kuster, 22 maart t/m 17 augustus 2025, museum van Bommel van Dam, Keulsepoort 1, Venlo. Website: www.vanbommelvandam.nl.

Terug naar boven

Museum Panorama Mesdag, Den Haag: Scarlett Hooft Graafland. Mesmerizing

Sinds 29 maart presenteert Museum Panorama Mesdag Mesmerizing, een reis door het betoverende fotografische werk van hedendaagse kunstenaar Scarlett Hooft Graafland (1973). Het is voor het eerst dat het werk van Hooft Graafland te zien is in een museale overzichtstentoonstelling. Naast vele hoogtepunten uit haar oeuvre wordt ook nieuw werk van haar getoond, dat zij speciaal maakte voor deze tentoonstelling. Hooft Graafland fotografeert magische landschappen in de meest afgelegen gebieden ter wereld. Van IJsland tot Madagaskar en van Bolivia tot Turkije ensceneert zij kleurrijke en vaak raadselachtige performances en installaties.

'Farewell My Freeman Friend', 2013-2011. ©Scarlett Hooft Graafland.

Net als Hendrik Willem Mesdag (1831-1915) dat deed met zijn beroemde Panorama van Scheveningen, weet Hooft Graafland met elk beeld een nieuwe, magische wereld te scheppen. 'Het gaat mij om de echtheid, en de betoverende werking die daarvanuit kan gaan', zegt Hooft Graafland. Niets is wat het lijkt, illusie en werkelijkheid smelten samen. Met humor en verwondering raakt ze actuele onderwerpen aan, zoals klimaatverandering, ongelijkheid of de positie van vrouwen.

Bij de tentoonstelling verschijnt de gelijknamige publicatie 'Scarlett Hooft Graafland. Mesmerizing'. Auteurs zijn Adrienne Quarles van Ufford, Scarlett Hooft Graafland en Cathelijne Blok. Uitgeverij Waanders.

Scarlett Hooft Graafland studeerde in Den Haag en New York. Zij werd opgeleid tot beeldhouwer en begon te fotograferen om haar installaties vast te leggen. Scarlett Hooft Graafland heeft solotentoonstellingen gehad bij Fotografiska, het fotomuseum van Stockholm, Huis Marseille Museum voor Fotografie, Amsterdam, Landskrona Museum in Zweden, Museum voor Fotografie in Seoul, Zuid Korea, MOCA museum in Lima, Peru en het MOCCA museum in Toronto, Canada.

Scarlett Hooft Graafland. Mesmerizing, 29 maart t/m 31 augustus 2025, Museum Panorama Mesdag, Zeestraat 65, Den Haag. Website: panorama-mesdag.nl.

Terug naar boven

Dordrechts Museum: De Wereld van Johan de Witt. Kunst uit het hart van de 17de eeuw

Johan de Witt is meer dan de belangrijkste politicus uit de 17de eeuw. Hij was een verliefde vrijgezel, liefhebbende zoon, bezorgde echtgenoot, goede violist, talentvolle wiskundige en rouwende vader. We weten dit uit de 25.000 brieven die hij tijdens zijn leven verstuurde en ontving. De persoonlijke fragmenten uit deze documenten zijn eeuwen over het hoofd gezien. Ter gelegenheid van zijn 400ste geboortejaar zet het Dordrechts Museum dit jaar voor het eerst de mens Johan de Witt in het middelpunt. De tentoonstelling De Wereld van Johan de Witt. Kunst uit het hart van de 17de eeuw introduceert Johan als persoon aan de hand van zijn brieven, persoonlijke objecten en topstukken uit binnen- en buitenland van onder meer Rembrandt, Jan Lievens, Aelbert Cuyp, Jan Steen en Jan Asselijn. Johan de Witt (1625-1672) wordt in de roerige 17de eeuw geboren in de Dordtse upper class. De Republiek bloeit in diplomatie, handel en cultuur, maar kent ook oorlog, armoede en machtsstrijd. Het land verrijkt zich door uitbuiting van tot slaaf gemaakten. In dit Nederland, wordt Johan, gedreven en doortastend, op 27-jarige leeftijd raadpensionaris.

Adriaen Hanneman, 'Portret van Johan de Witt',1652, Museum Boijmans Van Beuningen.

Dit is een functie vergelijkbaar met minister-president. Hij is waarschijnlijk een workaholic, maar heeft ook oog voor zijn familie, vrienden en kennissen. Deze persoonlijke verhalen zijn 400 jaar achterwege gelaten en door recent onderzoek weer aan het licht gekomen. Ondanks de vele successen loopt het niet goed met Johan af. In 1672 wordt de Republiek aangevallen en zoekt het volk een zondebok. Johan de Witt en zijn broer Cornelis krijgen de schuld van de crisis en worden door een woedende menigte vermoord en verminkt – een moment dat Nederland voorgoed verandert.

Het Dordrechts Museum bezit ’s werelds grootste collectie afkomstig van de familie De Witt, van schilderijen en portretten tot textiel en andere gebruiksvoorwerpen. Het Nationaal Archief bewaart bijna alle correspondentie van De Witt die direct na zijn dood door de staat in beslag werd genomen. De afgelopen jaren is er veel onderzoek naar deze brieven gedaan, waardoor we veel meer weten over het persoonlijk leven van Johan. In de tentoonstelling komen deze twee belangrijke verzamelingen samen, aangevuld met vele andere topstukken. Het Dordrechts Museum biedt zo een nieuw perspectief op Johan de Witt.

In de tentoonstelling zijn meer dan honderdvijftig kunstwerken en objecten te zien die het verhaal vertellen van Johan de Witt en de zeventiende eeuw, waaronder schilderijen uit de Royal Collection Trust (Londen), Musée du Louvre (Parijs), Museum Boijmans Van Beuningen (Rotterdam), Fondation Custodia (Parijs), Rijksmuseum (Amsterdam), particuliere collecties en het Dordrechts Museum.

Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde publicatie (WBOOKS, ISBN 978 94 625 8692 5).

De Wereld van Johan de Witt. Kunst uit het hart van de 17de eeuw, 27 april t/m 26 oktober 2025, Dordrechts Museum. Website: www.dordrechtsmuseum.nl.

Terug naar boven

Kunsthal KAdE, Amersfoort: Mona Hatoum, Inside Out

Kunsthal KAdE start dit voorjaar met een solotentoonstelling gewijd aan het werk van de Brits-Palestijnse kunstenaar Mona Hatoum. Onder de titel Inside Out is werk te zien uit de hele carrière van de kunstenaar: van haar performance en video's uit de jaren tachtig tot recente sculpturen, installaties en werken op papier. Dit is het eerste grote overzicht van het werk van de kunstenaar in Nederland. In haar sculpturen en installaties transformeert Hatoum bekende, alledaagse voorwerpen zoals stoelen, kinderbedjes en keukengerei tot werken die vreemd, gevaarlijk of zelfs bedreigend lijken.

Mona Hatoum, 'Hot Spot', 2013. Foto Peter Cox.

Ze gebruikt gevonden materialen om delicate, krachtige sculpturen te creëren die de kijker uitdagen om hun veronderstellingen over het woord om hen heen in vraag te stellen en te heroverwegen.

Hatoum werd geboren in Libanon als dochter van Palestijnse ballingen en woont sinds 1975 in Londen. Haar werk draait om de spanning tussen het concept ‘thuis’, ontheemding en ballingschap. Met een minimalistische esthetiek en een poëtisch gebruik van het gewone, slaagt Hatoum erin om thema's van wereldwijde conflicten om te zetten in fantasierijke sculpturen en installaties die zowel meeslepend zijn als tot nadenken stemmen. Alledaagse voorwerpen worden geëlektrificeerd, de aardbol is een zoemende rode neonkaart en glazen vormen zitten opgesloten in kooiachtige structuren.

De kunstenaar neemt vaak vertrouwde huishoudelijke objecten als vertrekpunt en transformeert ze in bedreigende sculpturen, alsof er een onderstroom van vijandigheid en gevaar achter schuilt. Deze gechargeerde situaties dagen de kijker uit om de relatie met de wereld om zich heen in vraag te stellen en te heroverwegen. Een kaasrasp wordt bijvoorbeeld uitvergroot tot het formaat van een kamerscherm dat agressief door de ruimte snijdt (Paravent, 2008) of is omgevormd tot een bed dat ongemak en pijn uitstraalt (Dormiente, 2008). Elektriciteit stroomt door een assemblage van keukengerei op een tafel, waardoor het huiselijke verandert in een plek vol angst (Home, 1999). Hatoums werk richt zich nooit op een specifiek conflict, maar blijft gericht op een universele ervaring van oorlog en geweld en het trauma van ballingschap en ontheemding dat het leven van mensen beïnvloedt.

De wereldkaart is een onderwerp dat vaak terugkomt in Hatoums werk. Een perfect voorbeeld is Hot Spot (2013), een grote kooiachtige wereldbol van staal waarop de continenten in delicaat rood neon zijn afgetekend. In militair jargon staat een 'hot spot' voor een gebied van politieke of sociale onrust. Met de wereldbol die een intense rode gloed uitstraalt, lijkt Hatoum te suggereren dat de hele planeet verwikkeld is in conflict en onrust, terwijl de gloeiende continenten ook kunnen worden gezien als een schrijnende verwijzing naar de opwarming van de aarde. Voor de Elleboogkerk in Amersfoort creëerde Mona Hatoum de nieuwe installatie Web (2025), een grootschalige constellatie van delicate, transparante glazen bollen die verbonden door stalen draden de vorm van een spinnenweb krijgen.

De titel van de tentoonstelling is ontleend aan het werk Inside Out (concrete) (2019), een 'wereldbol' die volledig bedekt is met een circuitpatroon dat doet denken aan ingewanden of hersenkwabben. In dit werk zet Hatoum een tegenstelling op tussen de geïmpliceerde zachte kneedbaarheid van lichamelijke vormen en de aardse constructie van het object in hard beton.

Mona Hatoum, Inside Out, t/m 4 mei 2025, KAdE, Kunsthal in Amersfoort, Eemplein 77 (Eemhuis), Amersfoort. Website: www.kunsthalkade.nl.

Terug naar boven

Design Museum Den Bosch: Trans Europa Design Express – een reis langs vijf designcollecties

Deze tentoonstelling is een opwindende reis langs vijf belangrijke Europese designcollecties. Speciaal voor Design Museum Den Bosch maakten Designmuseum Brussels, Designmuseum Danmark, mudac Lausanne, Triennale Milano en Domaine de Boisbuchet een keuze uit hun bijzondere verzamelingen. De onderling zeer verschillende selecties met objecten reflecteren de geschiedenis van deze toonaangevende designinstituten. Zo ontdek je dat designmusea en hun verzamelingen veel verschillende doelen hebben gehad, variërend van inspiratie voor plaatselijke ambachtslui en vooraanstaande ontwerpers tot ondersteuning van de nationale innovatie-agenda.

Zaalzicht Trans Europa Design Express. Foto: Peter Tijhuis.

Design Museum Den Bosch presenteert de tentoonstelling Trans Europa Design Express als manier om na te denken over het designmuseum van de toekomst, in voorbereiding op het nieuwe museumgebouw dat in de komende jaren zal verrijzen.

De getoonde objecten in de tentoonstelling zijn uiterst gevarieerd en reflecteren de ontstaansgeschiedenissen van de verschillende musea en collecties. Designmuseum Danmark bijvoorbeeld is een groot museum in Kopenhagen met een enorme collectie uit alle tijden en windstreken. In de volksmond heette het ooit het modellenmuseum met objecten die ter inspiratie dienden voor Deense ontwerpers en ambachtslui. Voor dat doel zijn bijvoorbeeld opvallend veel Aziatische voorwerpen bijeengebracht zoals Japanse bronzen tsuba’s (zwaardplaten) en Chinese meubelen. De collectie is tegelijkertijd een afspiegeling van de ontwikkeling van de Deense vormgeving. Denk bijvoorbeeld aan de op ambacht en vakmanschap gerichte meubelkunst van godfather Kaare Klint, de excentrieke Peder Moos en de internationaal bekende Arne Jacobsen en Finn Juhl.

De collectie van mudac uit Lausanne bestaat vooral uit ouder en hedendaags design uit de eigen regio van het Frans sprekende deel van Zwitserland, zoals werk van Paul Bonifas, Bertille Laguet en Xénia Lafelly, aangevuld met beeldschone objecten van bijvoorbeeld Jean Cocteau, Salvador Dali en Max Ernst. De collectie van Design Museum Brussels is ontstaan als gevolg van de verwerving van een schitterende particuliere collectie kunststof voorwerpen. De zeldzame helder witte en felgekleurde meubelen uit de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw in deze collectie zijn ware showstoppers, zoals werk van Liisi Beckmann, Günter Beltzig, Piero Gilardi, Enzo Mari en Ugo La Pietra.

De collectie van Domaine de Boisbuchet in centraal Frankrijk is bijeengebracht door cultureel ondernemer Alexander von Vegesack, medeoprichter van Vitra Design Museum. De collectie is het neusje van de zalm van de moderne designtraditie met werk van Alvar Aalto, Harry Bertoia, Charles Eames, Gerald Summers en Frank Lloyd Wright. De laatste selectie is afkomstig uit de collectie van de wereldberoemde Triennale Milano en weerspiegelt de opwindende geschiedenis van dit belangrijke instituut. Naast Italiaanse objecten van onder andere Achille Castiglioni, Bruno Munari, Gaetano Pesce en Gio Ponti bestaat de collectie ook uit affiches, boeken en films met betrekking tot de geschiedenis van de Triennale Milano, onder andere van regisseur Tinto Bras.

Trans Europa Design Express – een reis langs vijf designcollecties, t/m 25 mei 2025, Design Museum Den Bosch, De Mortel 4, Den Bosch. Website: www.designmuseum.nl.

Terug naar boven