over Het Beeldende Kunstjournaal

Uitgelicht
Berichten van musea, andere kunstpodia en uitgeverijen, met aansprekende tentoonstellingen en nieuwe kunstboeken, voor u geselecteerd door de redactie.

Museum Arnhem: Radicaal - Vrouwelijke kunstenaars & modernisme 1910-1950

Museum Arnhem staat in het teken van baanbrekende vrouwelijke kunstenaars. De tentoonstelling 'Radicaal – Vrouwelijke kunstenaars & modernisme 1910-1950' zet de spotlight op een groep kunstenaars die decennialang in de schaduw is gebleven. Radicaal toont aan dat de geschiedenis van de moderne kunst veel diverser is dan we denken en haalt vrouwelijke makers uit de kantlijn van de kunstgeschiedenis. In de tentoonstelling is het revolutionaire werk te zien van meer dan zestig kunstenaars uit twintig landen. De kunstwerken zijn meer dan alleen mooi om naar te kijken.

Tentoonstelling Radicaal, Museum Arnhem. Foto: Rolf Hensel.

Ze zijn een weerspiegeling van een tijd waarin vrouwen vochten voor gelijke rechten en een nieuwe identiteit. De kunstenaars in deze tentoonstelling gebruikten hun werk als wapen tegen sociale onrechtvaardigheid, traditionele genderrollen en politieke onderdrukking. Van abstracte schilderijen tot textielontwerpen: ontdek de krachtige boodschappen die deze 'vergeten' kunstenaars ons nog steeds te vertellen hebben.

De bezoeker kan zien hoe vrouwelijke en genderdiverse kunstenaars in de eerste helft van de twintigste eeuw de kunstwereld flink opschudden. Ze lapten de oude regels aan hun laars, verkenden nieuwe artistieke wegen en brachten frisse ideeën. De heersende norm van realistische kunst zetten ze opzij; zij gingen voor abstractie met simpele vormen, felle kleuren en beweging in kunstwerken. Ze schilderden niet alleen wat ze zagen, maar deelden ook hun persoonlijke kijk op de wereld. Denk aan kunstenaars als Fahrelnissa Zeid, Jacoba van Heemskerck van Beest en Marlow Moss. Anderen, zoals Sonia Delaunay en Lou Loeber, gebruikten kleur en vorm om beweging en snelheid weer te geven. Maria Likarz en Sonia Delaunay zijn voorbeelden van kunstenaars die op een briljante manier geometrie in hun kunstwerk verwerkten en zo kunst en het dagelijks leven met elkaar verbonden.

Ze gaven het modernisme vorm en beïnvloedden de kunstgeschiedenis. Met dit ambitieuze project wil Museum Arnhem een inclusiever en diverser beeld van moderne kunst presenteren. 'Radicaal - Vrouwelijke kunstenaars en modernisme 1910-1950' is een must-see voor kunstliefhebbers, historici en iedereen die wil begrijpen hoe gender en kunst het moderne leven hebben beïnvloed.Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus met essays en rijk geïllustreerde biografieën, van zowel de curatoren als externe auteurs.

Radicaal - Vrouwelijke kunstenaars & modernisme 1910-1950, t/m 5 januari 2025, Museum Arnhem, Utrechtseweg 87, Arnhem. Website: www.museumarnhem.nl.

Terug naar boven

Drents Museum De Buitenplaats: Power to the Flower

Na een korte verbouwing heropende Museum De Buitenplaats in Eelde op zaterdag 5 oktober 2024 met een nieuwe koers en onder een nieuwe naam: Drents Museum De Buitenplaats. In het vernieuwde museum krijgt de kunst uit de art nouveau de hoofdrol, met als uitgangspunt de collectie kunst rond 1900 van het Drents Museum. In de openingstentoonstelling 'Power to the Flower' staan bloemen in de kunst van de Nederlandse art nouveau centraal. De bloem als symbool voor de komst van een nieuwe tijd, precies zoals in het nieuwe Drents Museum De Buitenplaats. Met topstukken en verrassende objecten uit de collectie van het Drents Museum en een paar uitstapjes naar het heden, neemt het Drents Museum De Buitenplaats de bezoeker mee in de bloemverbeelding rond 1900. In de tentoonstelling - met een ontwerp van bureau Perspekt Studio's uit Haarlem - zijn onder meer werken te zien van Chris Lebeau, Julie de Graag, Simon Moulijn, Johanna van Eijbergen, Carel Adolph Lion Cachet, Ruud van Empel en Saskia Boelsums. De grootste inspiratiebron voor kunstenaars rond 1900 is de natuur. Tijdens de opleiding leren ze om planten en bloemen te tekenen, eerst natuurgetrouw in beeld gebracht, vervolgens steeds verder vereenvoudigd en maximaal tot de essentie. Deze prachtige gestileerde bloemen dienen als ornamenten in behang, stoffen, meubels en allerlei andere versieringen. Ook in de beeldende kunsten zijn bloemen vaak het uitgangspunt. Bloemen krijgen van kunstenaars als het ware een 'codetaal' mee om gevoelens en ideeën weer te geven. De kunstenaars rond 1900 spreken die taal als geen ander.

Simon Moulijn, 'Magnoliatak', 1896, collectie Drents Museum, schenking Stichting Schone Kunsten rond 1900.

Zo staat de lelie voor onschuld en spiritualiteit, de roos voor liefde en wederopstanding en is de papaver het symbool van dromerigheid en vergankelijkheid.

In 2024 is Museum De Buitenplaats volwaardig onderdeel geworden van het Drents Museum in Assen. Het ensemble De Buitenplaats in Eelde kenmerkt zich door het 20ste-eeuwse museumpaviljoen en vaste tuin het 17de-eeuwse Nijsinghhuis met muurschilderingen van de Noordelijke Figuratieven. Het Drentse Landschap is eigenaar van het ensemble en draagt zorg voor het beheer.

Power to the Flower, t/m 6 april 2025, Drents Museum De Buitenplaats, Hoofdweg 76, Eelde. Website: dmdebuitenplaats.nl.

Terug naar boven

Keramiekmuseum Princessehof, Leeuwarden: Oracles from Far and Near

Het Keramiekmuseum Princessehof toont in 'Oracles from Far and Near' de verwantschap en diversiteit tussen soorten en wezens. Of we nu mensen, dieren, planten of andere levensvormen zijn; wat verbindt ons? De tentoonstelling omarmt de ideeën van de Amerikaanse filosofe Donna Haraway, die ervoor pleit om onze relaties met andere aardbewoners anders vorm te geven in plaats van de mens centraal te stellen. Er zijn grote keramische sculpturen, tekeningen en batiks te zien, die het vormgeven van deze nieuwe verbindingen aanmoedigen. Voor 'Oracles from Far and Near' zijn kunstenaars geselecteerd met een gemeenschappelijke interesse in het verkennen van diverse levensvormen. Speciaal voor deze tentoonstelling is nieuw werk gemaakt door Anemoon Fokkinga (NL, 2003) en Rachel de Joode (NL, 1979). Zo toont Fokkinga een installatie die doet denken aan een mangrove waarin tientallen wezens krioelen. Als gevolg van klimaatverandering stijgt het water en moeten dieren zich aanpassen om te overleven, waardoor volgens de kunstenaar nieuwe diersoorten ontstaan, zoals de door haar bedachte lotusbladkrab. Rachel de Joode maakt figuren, bestaande uit expressieve contouren van vrouwelijke vormen, gegenereerd in dialoog met AI op basis van eerder werk.

Anemoon Fokkinga, 'Animals Far from Now and Beyond', 2024. Collectie Keramiekmuseum Princessehof (verworven met steun van het Mondriaan Fonds).

Voor het eerst is in het Princessehof een kunstwerk te zien waarin gebruik werd gemaakt van kunstmatige intelligentie.

Van de vorig jaar overleden kunstenaar Heinze van Dijken (NL, 1987-2023) zijn kleurrijke sculpturen en werken op papier te zien die draaien om kunst, sport, familie en fantasie. Dan Ernst (Sur, 1948) toont een zwarte pot waarmee hij de verbinding zoekt met zijn voorouders en fantasievolle batiks waarin de natuur de hoofdrol speelt. Een krachtige, levensgrote 'buitenaardse' figuur wordt gepresenteerd door de beroemde Franse beeldhouwer Michel Gouéry (1959). Dit is het tweede werk dat Princessehof van deze iconische beeldhouwer heeft verworven. Verder tonen de komische sculpturen van Zeger Reyers (NL, 1966) onze emotionele relatie met honden als huisdier. Yoann Estevenin (Fr, 1992) laat een fantasiewereld zien van surrealistische dieren; een dubbelkoppige python en een groene girafachtige met een lange hals versierd met juwelen.

Van wijlen Hannie Terpstra (NL, 1929-2022) zijn twee series opgenomen in deze tentoonstelling. De eerste gaat over parasieten, terwijl de tweede een ludieke serie is bestaande uit (neuro)diverse portretkoppen. Tot de recente aanwinsten uit de nalatenschap van de innovatieve kunstenaar Pauline Wiertz (NL, 1955-2019) behoort tot slot een groot stilleven bestaande uit glanzend groenblauw getinte kippenkarkassen en groenten.

Oracles from Far and Near, 30 november 2024 t/m 26 oktober 2025, Keramiekmuseum Princessehof, Grote Kerkstraat 9, Leeuwarden. Website: www.princessehof.nl.

Terug naar boven

Elleboogkerk, Amersfoort: Krijn de Koning & Armando

De collectie werken van Armando in Museum Flehite heeft afgelopen zomer een enorme impuls gekregen door een zeer ruimhartige schenking van 80 werken door de Armando Stichting aan museumkoepel Amersfoort in C. De schenking omvat schilderijen, tekeningen, bronzen beelden en keramische vazen en bestrijkt vrijwel het gehele oeuvre van de kunstenaar die in 2018 op 88-jarige leeftijd overleed. Om deze schenking te vieren, toont Museum Flehite in samenwerking met Kunsthal KAdE in het najaar van 2024 een ruime selectie in de Elleboogkerk.

Krijn de Koning & Armando, Elleboogkerk, 2024. Foto Geert de Jong.

Kunstenaar Krijn de Koning bedacht de architectonische installatie 'Een plek van duisternis en licht' voor de presentatie. De constructie bestaat uit een donker gangenstelsel, waaraan het werk van Armando wordt gehangen. Via acht openingen kan de bezoeker dit gangenstelsel betreden en zo 'achter' de Armando's lopen. In het hart van het stelstel staat een sculptuur van Krijn de Koning die de gangen van binnenuit verlicht. Krijn de Koning heeft de selectie van de te tonen Armando's gemaakt die te zien zijn in de Elleboogkerk en zoomt hierbij in op de meer abstracte component van het oeuvre.

Armando (1929-2018) behoorde in de jaren zestig tot de kunstenaars van de abstracte nul-beweging en ontwikkelde in de jaren zeventig een eigen, expressieve schilderstijl, aanvankelijk vooral getoonzet in zwart, wit en rood, later ook met groen en blauw. Zijn meest bekende werken zijn de 'schuldige landschappen', waarmee hij terugkeek op de ervaringen in zijn jeugd tijdens de oorlogsjaren in Amersfoort, gebaseerd op wat hij had gezien en meegemaakt in de bossen rond Kamp Amersfoort. In andere werken staan motieven als een vlag, gestalte of wagenwiel centraal, neergezet met heftige schilderbewegingen.

Krijn de Koning (1963) maakt sinds de jaren negentig sculpturen die een architectonisch karakter hebben. De vormen suggereren bruikbaarheid, maar zijn in de kern eigenstandige, abstracte volumes. Het zijn echo's van gevels, gangen, wanden en kamers, waarin vaak (felle) kleuren een wezenlijk, beeldend element zijn. De Koning heeft diverse locatie-specifieke bouwsels gemaakt, waarin hij de autonome sculpturale kwaliteit van zijn werk combineert met een toegepast gebruik, zoals in de Elleboogkerk waar zijn gangenstelsel drager is van het werk van Armando. In het Kunstmuseum Den Haag verzorgde hij op eenzelfde manier de basisstructuur voor het zalenparcours van de De Stijl-collectie van het museum.

Krijn de Koning & Armando, t/m 5 januari 2025, Elleboogkerk, Langegracht 36, Amersfoort, Museum Flehite en KAdE, Kunsthal in Amersfoort. Website: www.kunsthalkade.nl.

Terug naar boven

Museum Panorama Mesdag, Den Haag: Smaakmakers van de 19de eeuw

De tentoonstelling 'Smaakmakers van de 19de eeuw' toont zelden getoonde schilderijen uit particuliere collecties en nieuwe aanwinsten uit de collectie van Museum Panorama. Daarnaast is een selectie bijzondere kunstwerken te zien uit de verzameling van het kunstenaarsechtpaar Hendrik Willem Mesdag en Sientje Mesdag-van Houten. Het centrale thema is de invloed van de Mesdags op het promoten van de schilders van de Haagse School als groep, en daarmee op de kunstmarkt in het laatste kwart van de negentiende eeuw.

Sientje Mesdag - van Houten, 'Heidelandschap', ongeda-teerd, olieverf op doek, particuliere collectie, langdurig bruikleen, foto: Doro Keman.

Een opvallende blikvanger in de tentoonstelling is het immense impressionistische en moderne schilderij 'Heidelandschap' van Sientje Mesdag-van Houten. Het schilderij is onlangs door een particulier als langdurige bruikleen aan de museumcollectie toegevoegd. Het is fors geschilderd en op groot formaat, opmerkelijk voor een vrouw in die tijd. Dagblad De avondpost schreef in 1904 over haar werk: 'Vrouwelijk is de kunst van mevrouw Mesdag allerminst.' Kennelijk was dit bedoeld als compliment, haar werk was niet 'week' of 'zoetelijk'. Nee, haar schilderijen hadden 'stoute durf, forsche kleurplekken, een breede toets, mannelijke eigenschappen die haar werk dat buitengewoon aantrekkelijke, waardige en voorname geven'.

De tentoonstelling licht toe hoe modern Sientje Mesdag-van Houten was als kunstenaar en als vrouw, en hoe er tegelijkertijd nog een lange weg te gaan was voor vrouwelijke kunstenaars om gewaardeerd te worden op basis van hun eigen signatuur in plaats vergeleken te worden met hun mannelijke collega's.

Smaakmakers van de 19de eeuw, t/m 2 maart 2025, Museum Panorama Mesdag, Zeestraat 65, Den Haag. Website: panorama-mesdag.nl.

Terug naar boven

Bonnefanten, Maastricht: Met behoud van karakter: Collectie Marlies & Jo Eyck

Bonnefanten en buitenplaats Kasteel Wijlre presenteren vanaf september 2024 gezamenlijk een uniek en integraal overzicht van de voormalige privécollectie van het Limburgse verzamelaars-echtpaar Marlies en Jo Eyck. De tentoonstelling, te zien op deze twee locaties, is een eerbetoon aan onderscheidend particulier verzamelaarschap. Marlies en Jo Eyck waren prominente verzamelaars in Nederland en ze creëerden onbetwist de belangrijkste voormalige privécollectie in Limburg. Het is voor het eerst dat de collectie in zijn volle omvang wordt tentoongesteld. Met behoud van karakter omvat 147 werken van 60 kunstenaars. In 2012 wordt een omvangrijke privécollectie hedendaagse kunst aangekocht door het Bonnefanten.

Bonnefantenmuseum, 2006, foto Kim Zwarts.

De collectie is in de loop van veertig jaar verzameld door het ondernemersechtpaar Marlies en Jo Eyck. Ze omvat onder meer gerenommeerde namen uit de geometrisch-abstracte traditie. De thuisbasis van de collectie is Kasteel Wijlre, het woonverblijf van de Eycks. De aankoop van de verzameling door het Bonnefanten, met belangrijke financiële steun van de Provincie Limburg, maakt het mede mogelijk om dit Zuid-Limburgse buitengoed publiek toegankelijk te houden. Inclusief de fraai aangelegde tuinen, het koetshuis en het tentoonstellingspaviljoen.

Vanaf 21 september is Met behoud van karakter: Collectie Marlies & Jo Eyck opgesteld in drie clusters verspreid over tien zalen in het Bonnefanten. De eerste twee zalen tonen een groep abstracte sculpturen uit de jaren 1980 en een uitgebreide reeks werken van één kunstenaar: de 'computerpionier' Peter Struycken. Daarna geven vijf zalen een beeld van de toenemende veelvormigheid van de collectie vanaf de jaren 1990 met o.a. werken van Carel Visser, Ger van Elk en Guido Geelen. Maar ook Luc Tuymans, Marlene Dumas, Keith Edmier, Jaroslaw Flicinski en Fons Haagmans. De laatste drie zalen, waaronder de monumentale kopzaal, zijn gewijd aan de geometrisch-abstracte werken uit de jaren 1960 en 1970. De schilderijen en werken op papier zijn van internationale allure. Marlies en Jo Eyck vestigden hiermee hun naam in de kunstwereld.

Buitenplaats Kasteel Wijlre presenteert vanaf 1 september 2024 circa 25 werken in de context waarin deze oorspronkelijk verzameld zijn. De relatie tussen kunst en natuur, die in onderdelen van de verzameling een nadrukkelijke rol speelt, komt hier op vanzelfsprekende manier tot uitdrukking. De kunstwerken van bijvoorbeeld Ad Dekkers en Peter Struycken, die door het echtpaar Eyck verzameld zijn, vinden in Wijlre logische context in de omgeving van permanente, monumentale werken van deze kunstenaars op het terrein.

Met behoud van karakter: Collectie Marlies & Jo Eyck in het Bonnefanten, t/m 4 mei 2025, Bonnefanten, Avenue Céramique 250, Maastricht. Website: www.bonnefanten.nl.

Terug naar boven

Singer Laren: dubbeltentoonstelling Henri Martin & Henri Le Sidaner

Singer Laren presenteert een bijzondere dubbelten-toonstelling waarin de werken van de bevriende Franse schilders Henri Martin (1860-1943) en Henri Le Sidaner (1862-1939) centraal staan. De schilderijen van Martin en Le Sidaner ademen rust en romantiek. Hun gedetailleerde tuinen, sfeervol gedekte tafels en serene landschappen worden lange tijd als 'zoetsappig' afgedaan, maar dankzij een hernieuwde waardering in de kunstwereld krijgen zij nu de erkenning die ze verdienen. Het museum beschikt bovendien over de grootste museale verzameling werken van Le Sidaner buiten Frankrijk, dankzij de hechte vriendschap van Anna en William Singer met de kunstenaar. Een van de hoogtepunten van deze tentoonstelling is een bijzondere vondst die recent is gedaan. Op een zolder in Frankrijk werd een collectie olieverfstudies van Henri Martin ontdekt, die hij maakte ter voorbereiding van diverse monumentale wandschilderingen in opdracht van de Franse overheid. Deze werken, die nog nooit eerder aan het publiek zijn getoond, bieden een unieke kijk op het ambacht en de werkwijze van de kunstenaar.

Henri Martin, 'Belle jeune fille marchant à travers les champs, une fleur à la main', 1889, olieverf op doek, 170 x 130 cm. Particuliere collectie.

De tentoonstelling is samengesteld door Yann Farinaux, de achterkleinzoon van Henri Le Sidaner, die al meerdere succesvolle exposities rond het werk van zijn beroemde overgrootvader heeft georganiseerd. Deze dubbeltentoonstelling, die eerder met groot succes in Japan te zien was, markeert een bijzondere hereniging van de twee Henri's, die ooit zij aan zij exposeerden op de prestigieuze Salon in Parijs.

Om de tentoonstelling een eigentijdse vorm te geven, werkt Singer Laren samen met Kiki van Eijk en Joost van Bleiswijk van de gerenommeerde Designstudio Kiki & Joost. Zij zijn verantwoordelijk voor de scenografie van de tentoonstelling. Elke zaal wordt zo vormgegeven dat bezoekers zich volledig ondergedompeld voelen in de wereld van Martin en Le Sidaner, waarbij thema's als verlangen (om 'daar te zijn'), positiviteit en de menselijke toets centraal staan. Samen met Singer Laren brengen zij de kunst van toen op een unieke manier naar het nu.

Bij de tentoonstelling verschijnt het boek Henri Martin & Henri Le Sidaner, twee broederlijke talenten, ISBN: 979-10-96561-48-3, verkoopprijs € 34,95.

Henri Martin & Henri Le Sidaner, 22 januari t/m 11 mei 2025, Singer Laren, Oude Drift 1, Laren. Website: www.singerlaren.nl.

Terug naar boven

Kunstmuseum Den Haag: van Monet tot Morisot

Kunstmuseum Den Haag presenteert een grote overzichtstentoonstelling over de sociale omwentelingen in de tweede helft van negentiende-eeuws Parijs. De kraamkamer van het impressionisme kent twee gezichten en deze beroemdste nieuwbouwwijk van de wereld lijkt daarin onmiskenbaar op onze huidige maatschappij. Nieuw Parijs: van Monet tot Morisot toont wat wordt gekoesterd aan de stad, én wat gezamenlijk liever werd vergeten. In 1867 schilderde Claude Monet het uitzicht over Parijs vanaf het balkon van het roemruchte Louvre. Monet keerde de klassieke kunst letterlijk de rug toe om het leven op straat vast te leggen, de willekeur van zijn hier en nu.

Claude Monet, Quay du Louvre, 1867, Kunstmuseum Den Haag.

Een radicale breuk met de norm. Parijs was die jaren in beweging, er was leven, de wereld lag er aan de voeten. Een 'leefbare' stad met groeipijn, die juist degenen die het minste hadden naar de rafelranden dreef. Het werden drie schilderijen die het nieuwe gezicht van de stad tonen. In samenwerking met de Alte Nationalgalerie (Berlijn) en Allen Memorial Art Museum (Oberlin, Ohio) komen deze drie stadsgezichten voor het eerst in Nederland samen. Maar Nieuw Parijs toont ook 65 werken uit het Franse Impressionisme van Berthe Morisot, Edgar Degas, Pierre-Auguste Renoir, Édouard Manet, Frédéric Bazille, Gustave Caillebotte, Paul Cezanne, Armand Guillaumin, Mary Cassatt, uit collecties van over de hele wereld. De impressionistische laag wordt gecomplementeerd door prenten van onder andere Honoré Daumier en foto's van uitvinder, fotograaf en luchtballonpiloot Felix Nadar.

Onder leiding van stedenbouwkundige Georges-Eugène Haussmann wordt de oude middeleeuwse stad vanaf 1853 in een recordtijd afgebroken, en even zo snel herbouwd tot een moderne metropool. Dit megalomane project komt voort uit nieuwe opvattingen over een leefbare stad, met aandacht voor veiligheid en infrastructuur, hygiëne, sociale cohesie, natuur en vrije tijd. De transformatie van Parijs weerspiegelt deze visies op de ideale inrichting van een stad – en daarmee van de maatschappij. Toch wordt het vooral een stad voor een nieuwe elite. De arme bevolking wordt naar de randen gedreven en er heerst speculatie op de huizenmarkt waar slechts enkelen van profiteren. Arbeidsmigratie leidt tot uitbuiting en wrijving tussen de verschillende klassen in de maatschappij. Spotprenten van Daumier illustreren met humor en een scherp sarcasme de impact van deze ontwikkelingen op de bevolking.

De modieuze Parisienne wordt het toonbeeld van nieuw Parijs. Er zijn ineens openbare ruimtes als warenhuizen en theaters die haar veel meer vrijheid bieden. Het is kijken en bekeken worden. Tijden veranderen, dat is precies wat mode laat zien in het straatbeeld. In Parijs is de nieuwe vrouw overal: van wie couture draagt, wie het maakt, wie het in beeld brengt tot aan wie er naar kijkt en wat dat losmaakt - de Parisienne als symbool. Tegelijk hebben vrouwelijke kunstenaars als Morisot en Cassat minder privileges en toegang tot Parijs dan de andere impressionisten. Zij konden bijvoorbeeld niet met mannelijke collega's het café in, dat was nog altijd not done. Waar bijvoorbeeld Manet of Renoir de parisienne verbeelden als type of symbool voor de stad, verbeelden Cassatt en Morisot vrouwen als individuen. De female gaze als tegengeluid naar de heersende ongelijkheid.

Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus en een kinderkunstboek door Charlotte Dematons, in de succesvolle reeks kinderkunstboeken die het Kunstmuseum uitgeeft met Uitgeverij Leopold.

Van Monet tot Morisot, 14 februari t/m 1 juni 2025, Kunstmuseum Den Haag, Stadhouderslaan 41, Den Haag. Website: www.kunstmuseum.nl.

Terug naar boven

Museum Flehite, Amersfoort: De expressionistische wereld Jan de Beus

Museum Flehite presenteert de tentoonstelling 'Jan de Beus schilder - verzamelaar'. Appel, Armando, Baselitz e.v.a.. Jan de Beus, geboren als boerenzoon in Muiderberg in 1958, is meer dan alleen een schilder. Hij is, naast een veelzijdig kunstenaar, ook verzamelaar, muziekliefhebber, tentoonstellingsmaker en wereldreiziger. Ondanks zijn sterke banden met zijn geboortegrond, heeft hij zijn leven gewijd aan zijn kunst en is erop uit getrokken om kunst te maken en te verzamelen. Na vele omzwervingen vestigde de kunstenaar zich in 2005 weer in zijn ouderlijk huis, waar hij in het naastgelegen atelier zijn dik met verf beschilderde doeken vervaardigt.

Armando (1929-2018), 'Gefechtsfeld 26-5-86', olieverf op doek, collectie gemeente Amersfoort.

Typerend voor het werk van Jan de Beus is de expressieve verbeelding van cultuurhistorische inspiratiebronnen, zoals literaire verhalen, beroemde muziekstukken, klassieke mythen en Bijbelse scènes. De schilderijen van De Beus worden veelal gekenmerkt door een rijke textuur en grove, spontane schildergebaren. De Beus' liefde voor de poëzie en muziek komt in de tentoonstelling tot uitdrukking in tien gedichten die de Vlaamse dichter Etienne Delbaere speciaal voor specifieke schilderijen schreef. Daarnaast is de muziek te horen waarop de schilder diverse werken inspireerde. Zo is bijvoorbeeld Anton Brückner een door hem bewonderde componist.

De artistieke bevlogenheid en kennis van Jan de Beus komen tot uiting door zijn eigen schilderijen te kunnen zien naast zijn uitgebreide collectie veelal expressionistische kunst. De Beus verzamelt het liefst werk van voorgangers en stijlgenoten die hij bewondert en met wie hij zich stilistisch verwant weet, zoals Adolphe Monticelli, Emil Nolde, Oskar Kokoschka, Eugène Leroy, Leon Kossoff, Frank Auerbach; de Cobra-schilders Appel, Sierhuis en Wolvecamp; en niet in de laatste plaats: Armando. De Beus ambieert van elke bewonderde schilder een werk te bezitten. Van sommige inspiratiekunstenaars zijn schilderijen zo kostbaar, dat De Beus van hen een belangwekkend grafisch werk heeft verworven.

Een bijzonder aspect van de expositie is de samenkomst van de artistieke werelden van Jan de Beus en Armando. Tijdens de roerige jaren tachtig bracht De Beus veel tijd door in Berlijn, waar hij voorloper en geestverwant Armando ontmoette. Ondanks hun verschillende stijlen, belicht de tentoonstelling hun gezamenlijke fascinatie voor de natuur en menselijke emoties die tot uiting komt in hun gemeenschappelijke expressionistische en pasteuze schilderstijl.

Mede ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt het boek 'Jan de Beus, schilderijen 1978 – 2024'. Het is te koop in de museumwinkel voor € 29,90.

De expressionistische wereld van Jan de Beus, 23 november 2024 t/m 2 maart 2025, Museum Flehite, Westsingel 50, Amersfoort. Website: www.museumflehite.nl.

Terug naar boven

Het Noordbrabants Museum, 's-Hertogenbosch: Earth Workers Requiem/Jubilate, Micha Hamel en Jonas Staal; Landscape of the fall, Abdelkader Benchamma

In het 'Bosch Requiem 2024, Earth Workers Requiem/Jubilate', onderzoeken componist Micha Hamel en beeldend kunstenaar Jonas Staal in hun unieke samenwerking de verbanden tussen menselijke en niet-menselijke arbeiders – aardwerkers – in de verre geschiedenis en verre toekomst. Tegelijkertijd presenteert de Frans-Algerijnse Abdelkader Benchamma in zijn eerste solotentoonstelling in Nederland een handgete-kende installatie, waarin hij de grens tussen verleden en heden laat vervagen door schilderijen van Bosch en Bruegel op te nemen in een nieuw te maken werk.

Abdelkader Benchamma, zaalzicht. Foto: Gert Jan van Rooij.

Een unieke samenwerking tussen November Music, Het Noordbrabants Museum, componist Micha Hamel en beeldend kunstenaar Jonas Staal. Het resultaat is 'Earth Workers Requiem/Jubilate', en meteen het langste Bosch Requiem ooit: zes uur, van openings- tot sluitingstijd van het museum. De kunstinstallatie herdenkt (Requiem) en viert (Jubilate) het collectieve verleden en de toekomst als 'aardwerkers' op een cruciaal moment voor onze ecosystemen: de collectieve uitsterving is veranderd in een winstmodel van criminele fossiele bedrijven en elites. Dit is een kritiek moment voor aardwerkers van alle tijden, om zich te verenigen in de strijd voor een biosfeer voor iedereen. 'Earth Workers Requiem/Jubilate' is een plek om na te denken, te luisteren en ons aardwerkerschap te hervinden.

Abdelkader Benchamma creëert in 's-Hertogenbosch een indrukwekkend visueel landschap op de muren van het museum, waarin hij het materiële en het ongrijpbare samenbrengt. Dit zijn voor hem zogenaamde resonantieruimtes: ruimtes die individuele en collectieve, geologische en spirituele herinneringen oproepen. Hij brengt zijn werk rechtstreeks met inkt aan op de muren van het museum en verandert de ruimte in een buitenaardse wereld van stromen en mentale landschappen die ieders verbeelding aanwakkeren.

In deze tentoonstelling 'Landscape of the fall' plaatst hij delen van zijn werk in verbinding met de traditie van de Nederlandse meesters zoals (navolgelingen van) Jheronimus Bosch en Pieter Bruegel. Benchamma wil de grenzen tussen tijden vervagen, door schilderijen van oude meesters uit de collectie van Het Noordbrabants Museum te verwerken in zijn installatie. Naast dit werk op locatie is ook eerder werk van Benchamma te zien.

Earth Workers Requiem/Jubilate door Micha Hamel en Jonas Staal; Landscape of the fall van Abdelkader Benchamma, beide t/m 9 mrt 2025, Het Noordbrabants Museum, Verwersstraat 41, 's-Hertogenbosch. Website: www.hnbm.nl.

Terug naar boven

Rijksmuseum Twenthe, Enschede: Zien & Geloven in de late middeleeuwen

In de tentoonstelling 'Zien & Geloven. Zintuigelijke ervaring in de late middeleeuwen' krijgen bezoekers de kans om de middeleeuwen op een geheel nieuwe en interactieve manier te beleven. Met werken uit de eigen collectie en unieke bruiklenen uit vooraanstaande Europese collecties, belicht deze tentoonstelling de rijke religieuze tradities van de 15e en 16e eeuw. Voorwerpen die nooit eerder in Nederland te zien zijn geweest, laten de spirituele en zintuiglijke dimensie van het geloof in deze periode zien. Van het aanraken van heilige voorwerpen tot het proeven van wijn tijdens de mis: geloof en kunst gingen in de late middeleeuwen hand in hand. Kunst in de middeleeuwen was een allesomvattende ervaring. Geloof werd niet alleen visueel bewonderd, maar sprak al je zintuigen aan. Je voelde het koude metaal van relikwieën, rook de wierook tijdens de mis, luisterde naar gezangen en kuste heilige voorwerpen. In 'Zien & Geloven' worden de museumzalen thematisch ingedeeld volgens deze zintuigen, waardoor bezoekers zelf kunnen ondervinden hoe het was om in de late middeleeuwen kunst te ervaren. Een van de hoogtepunten van de tentoonstelling is de kerstwieg (Jésuau) uit Namen, een middeleeuws voorwerp dat een diepe emotionele band met het goddelijke symboliseert. Wanneer de wieg werd bewogen, werd het Christuskind 'tot leven' gebracht, begeleid door het subtiele geluid van engelengezang.

Luik, Kerstwieg (Je´suau), begin van de 15de eeuw, zilver en verguld zilver. Collectie Fondation Société archéologique de Namur.

Een ander topstuk is een prachtig gedetailleerde gebedsnoot uit het Museum Schnütgen in Keulen. Deze kleine devotionele objecten, vaak gemaakt van buxushout, onthullen bij het openen rijk versierde scènes uit het leven van Christus. Het exemplaar dat in Rijksmuseum Twenthe te zien zal zijn, toont de Kruisdraging en de Kruisiging, en biedt bezoekers een intieme blik op middeleeuwse religieuze devotie. Extra bijzonder is dat wanneer de gebedsnoot wordt gesloten, het hoofd van Maria te zien is.

Dat Rijksmuseum Twenthe bijna 100 jaar na de oprichting een grote tentoonstelling wijdt aan de middeleeuwen, is geen toeval. De collectie van het museum omvat tal van middeleeuwse kunstobjecten, waaronder reliekschrijnen en manuscripten die ook indertijd al werden aangeraakt en beleefd. Een van de stichters van het museum, Jan Herman van Heek, legde een bijzondere verzameling middeleeuwse werken aan, die nog steeds het hart vormt van de collectie. Zijn woorden: 'Ik kan ze niet inzien zonder het gevoel te hebben dat een andere wereld zich voor mij opent', weerspiegelen precies wat 'Zien & Geloven' beoogt: bezoekers een venster naar een verloren wereld bieden waarin kunst het leven vormde en zintuigen prikkelde.

Zien & Geloven. Zintuigelijke ervaring in de late middeleeuwen, 25 januari t/m 4 mei 2025, Rijksmuseum Twenthe, Lasondersingel 129, Enschede. Website: rijksmuseumtwenthe.nl.

Terug naar boven

Bozar, Brussel: Love is Louder: 80 kunstenaars belichten de liefde van eind jaren '60 tot nu

De tentoonstelling 'Love is Louder' in Bozar (Paleis voor Schone Kunsten van Brussel) verkent de vele facetten van de liefde, haar spanningen en haar verschillende gedaantes. In tijden van toenemende polarisatie focust de tentoonstelling op wat ons (ver)bindt. De tentoonstelling navigeert tussen het persoonlijke en het politieke, tussen het intieme en het publieke. De bezoeker verkent de drie dimensies van liefde: de romantische liefde, de familiebanden en vriendschap en, tot slot, een breder sociaal begrip van liefde. Van de Summer of Love van 1967 tot vandaag laat de tentoonstelling zien hoe we in de afgelopen 60 jaar het beeld van het traditionele koppel of het kerngezin zijn ontgroeid, hoe vriendschappen vorm krijgen en wat het betekent om liefdevolle acties te voeren in de maatschappij. De expo toont meer dan 120 werken van 80 nationale en internationale kunstenaars in een breed scala aan media zoals schilderkunst, beeldhouwkunst, video, film en multimedia-installaties.

Joëlle Dubois, 'Anonymous', 2014, acryl, epoxy op houten paneel. ©Thomas Rehbein Galerie en Joëlle Dubois.

De expo is een oproep tot 'Make love, not war', een aansporing om ons te richten op datgene wat ons samen kan brengen. De titel 'Love is Louder' is ontleend aan een werk van Sam Durant dat de slogan van een bordje uit een betoging overneemt. De vraag die zich meteen aandient: Luider dan wat? Zoë Gray vult aan: "Het antwoord is voor iedereen anders. Luider dan oorlog? Luider dan het verlies van een dierbare? Het is aan het publiek om het in te vullen."

De 80 kunstenaars die in de tentoonstelling aan bod komen, vertegenwoordigen een scala aan stellingen en praktijken. Ze komen uit 27 verschillende landen en bieden een verscheidenheid aan standpunten over een emotie die tegelijkertijd universeel en uniek is. Ze hebben allemaal een expliciete interesse in liefde getoond, en voor velen van hen is het zelfs een sleutelvraag in hun hele werk. Bozar heeft twee kunstenaars uitgenodigd – Kasper Bosmans en Julianne Swartz – om voor deze gelegenheid nieuwe kunstwerken te maken, die de bezoeker in de eerste en laatste zalen van de tentoonstelling kan zien. Alle andere getoonde werken zijn bruiklenen uit 80 openbare of privécollecties, of komen rechtstreeks uit de ateliers van de kunstenaars.

De scenografen van L'Equipe en het grafisch bureau Esther Le Roy Studio lieten zich inspireren door het historisch uitgangspunt van de tentoonstelling: de tent-achtige structuren doen denken aan hippiebijeenkomsten en latere bezettingen, maar ook aan een luifel in een slaapkamer, wat de dunne lijn tussen intieme en openbare ruimte suggereert; en de typografie verwijst naar de straatnaamborden van Haight-Ashbury, het epicentrum van de Summer of Love.

Love is Louder, t/m 5 januari 2025, Bozar – Paleis voor Schone Kunsten van Brussel, Ravensteinstraat 23, Brussel. Website: www.bozar.be.

Terug naar boven

Teylers Museum, Haarlem: Yalla Yalla! Zie je in Egypte

De tentoonstelling 'Yalla Yalla! Zie je in Egypte' neemt je mee op reis door het Egypte van de 19de eeuw en van nu. Een podwalk leidt je door een theatraal decor met schilderijen en tekeningen, fotografie, film, muziek en poëzie. Centraal staat het werk van kunstenaar Willem de Famars Testas (1834-1896), die in 1858 een reis naar Egypte maakte en uiteindelijk uitgroeide tot Nederlands belangrijkste oriëntalist. Teylers Museum vroeg de Egyptisch-Nederlandse acteur en theatermaker Sabri Saad El-Hamus om voor de tentoonstelling zijn perspectief te geven op Testas’ werk en reisdagboeken. De voorstellingen van verre landen waren een geliefd onderdeel van de Europese kunst in de 19e

Willem de Famars Testas (1834-1896), Straatgezicht met een koffiehuis in Caïro, ca. 1860-1872. Collectie Teylers Museum.

eeuw, maar ze laten ook een bepaald stereotype beeld zien. Hoe actueel is de blik van Testas op Egypte en hoe denken wij nu over zijn beschrijvingen? Sabri Saad El-Hamus is geboren in Egypte en in 1978 naar Nederland gekomen. Hij heeft net als Testas beleefd hoe het is om als vreemdeling in een andere cultuur te stappen. Sabri Saad El-Hamus: 'Toen ik het reisdagboek las, was ik verbaasd over Testas’ blik op Egyptenaren. Soms toont hij zich totaal wereldvreemd, of ronduit racistisch. Maar hij zegt ook dingen over Egypte die waar zijn, ook nu nog. Ik herkende ook wel iets in hem: dat gevoel van vervreemding en heimwee als jongeling in een compleet andere wereld, had ik ook toen ik naar Nederland kwam.'

In 1858 maakte de jonge, dan nog onbekende kunstenaar Willem de Famars Testas een lange, levensbepalende reis naar Egypte. De geuren, kleuren, geluiden, moskeeën, de armoede, het klimaat – alles was anders, zo blijkt ook uit het dagboek dat hij bijhield en de brieven die hij verstuurde: 'Die drukte en bedrijvigheid die hier heerscht, is zeer curieus: overal ontmoet men kamelen en paarden, beladen met allerlei dingen, voorts zwermen van ezels, die men overal vindt met hunne jongens.' Het decor van deze nieuwe wereld inspireerde hem tot het maken van schilderijen, aquarellen, schetsen en tekeningen. Vele daarvan bevinden zich in de collectie van het Rijksmuseum, de Bibliothèque Nationale de France en Teylers Museum.

In de voetsporen van Testas reisden Sabri Saad El-Hamus, Terry van Druten en podcastmaker Tjitske Mussche (o.a. De jurk en het scheepswrak) in februari 2024 naar Egypte. Ze bezochten plekken waar Testas tekende en bekeken hoe die veranderd zijn. Ze spraken met Egyptenaren en met elkaar over het Egypte van toen en nu. Over de mensen, architectuur, toerisme, geloof en over de ontmoeting met ‘de ander’. Mussche verwerkte de belevenissen tot een podwalk waarin meerdere perspectieven centraal staan.

Yalla Yalla! Zie je in Egypte, t/m 9 februari 2025, Teylers Museum, Spaarne 16, Haarlem. Website: teylersmuseum.nl.

Terug naar boven

Foam, Amsterdam: PHOSPHOR: Art & Fashion, retrospectief Viviane Sassen

Foam presenteert met trots het eerste grootschalige retrospectief van modefotograaf en beeldend kunstenaar Viviane Sassen in Nederland. De tentoonstelling 'PHOSPHOR: Art & Fashion', toont ruim dertig jaar van Sassens oeuvre, en omvat meer dan 200 werken, waaronder fotografie, collage, beschilderde prints en videokunst. De tentoonstelling markeert een belangrijk weerzien voor Sassen, nadat ze bij Foam in 2008 haar eerste museale solotentoonstelling beleefde, getiteld Flamboya. De Nederlandse hedendaagse kunstenaar Viviane Sassen verwierf snel wereldwijde erkenning, zowel in de mode-industrie als in de fotografiewereld.

'Adidas x Pharell', 2017 © Viviane Sassen and Stevenson (Johannesburg / Cape Town / Amsterdam).

Haar eigenzinnige en eclectische visuele oeuvre zal bijna het gehele pand van Foam vullen. 'PHOSPHOR: Art & Fashion' richt zich op twee hoofdthema's: het belang van intimiteit in haar werk en haar onophoudelijke zoektocht naar nieuwe fotografische vormen. De tentoonstelling bevat enkele van Sassens bekendste fotoseries, waaronder de series Flamboya (2008), Umbra (2014) en Parasomnia (2011). Daarnaast wordt haar modefotografie voor toonaangevende merken zoals Louis Vuitton en Dior in een monumentale installatie gepresenteerd. De vroege experimenten met objecten uit haar persoonlijke archieven, haar eerste zelfportretten en haar afstudeerproject, onthullen de oorsprong van Sassens beeldtaal. Deze beelden zijn in deze tentoonstelling voor het eerst te zien.

Sassens verbluffende oeuvre verkent zowel de dieptes van menselijk emotie als de grenzen van artistieke expressie. Thema's als de dood, seksualiteit, verlangen en de verbinding met de 'ander' komen in haar werk aan bod. Sassen heeft een unieke fotografische stijl met haar gebruik van verzadigde kleuren, grafisch samenspel van licht en schaduw en haar surrealistische kijk op het lichaam. Sassen beschouwt fotografie als een magisch medium. Ze ziet foto's als spiegels die reflecteren wat al in ons leeft, maar ook als poorten naar een ander universum vol eindeloze mogelijkheden. Voor haar zijn er talloze werelden om te verkennen.

PHOSPHOR: Art & Fashion, retrospectief Viviane Sassen, t/m 12 januari 2025, Foam, Keizersgracht 609, Amsterdam. Website: www.foam.org.

Terug naar boven

Nieuw boek: Verscheurd Parijs van Sebastian Smee

'Verscheurd Parijs - Liefde, oorlog en de geboorte van het impressionisme' van Sebastian Smee, dat op 17 oktober 2024 in Nederlandse vertaling is verschenen, gaat over het Parijs van kunstenaars als Manet, Morisot, Degas, Renoir, Bazille, Monet en Pissarro. Parijs, januari 1871. De laatste, kwellende dagen van de Frans-Pruisische Oorlog zijn aangebroken. Terwijl het Pruisische leger zijn positie versterkt, vinden aan de rand van de stad hevige gevechten plaats. Het is een ijzig koude winter. Er is geen brandstof, geen medische hulp, geen voedsel. De armste inwoners van de stad zijn al overgegaan op het eten van ratten, katten en honden. Frankrijk is op zijn knieën gedwongen. Te midden van deze onstuimige omstandigheden vol geweld, armoede en ontberingen ontstaat een nieuwe kunststroming: het impressionisme. Kunstcriticus en Pulitzerprijswinnaar Sebastian Smee vertelt het verhaal van dit rampjaar van Parijs en de nasleep ervan door de ogen van de impressionisten. Hij toont ons het Parijs van kunstenaars als Manet, Morisot, Degas, Renoir, Bazille, Monet en Pissarro. Op levendige en gedetailleerde wijze beschrijft hij hoe de spanningen en chaos die het beleg en de commune van Parijs met zich meebrachten een fundamenteel effect hadden op het ontstaan van het impressionisme en hoe de blik op de kunst daarmee voorgoed zou veranderen.

Boekomslag 'Verscheurd Parijs', Sebastian Smee.

Sebastian Smee is kunstcriticus voor The Washington Post. Daarvoor was hij hoofdredacteur van de kunstredactie bij The Boston Globe. Voor zijn werk ontving hij in 2011 de Pulitzerprijs. Eerder verscheen van zijn hand het boek De kunst van de rivaliteit.

Verscheurd Parijs - Liefde, oorlog en de geboorte van het impressionisme, door Sebastian Smee, vertaling: Paul Janse, paperback, 416 blz, uitgeverij Unieboek | Het Spectrum, ISBN: 9789000372584, € 29,99, e-book: 9789000372591, € 14,99.

Terug naar boven