Florence Henri
De omarming van een nieuwe tijd

In de serie 'Opmerkelijke vrouwen van de avant-garde 1900-1940' kan Florence Henri niet ontbreken. Wie op internet stap voor stap door de digitale bladzijden van haar leven bladert, ontdekt de contour van een zeer sterke creatieve persoonlijkheid, die mede een belangrijk hoofdstuk toevoegde aan de geschiedenis van het fotografische experiment. Fotobeelden tonen een onafhankelijke vrouw, die tegelijk op indringende wijze de beleving van haar vrouwzijn centraal durfde te stellen. Opmerkelijk is de verwantschap met tijdgenoten als Claude Cahun en Elsa von Freitag. Met hen deelde Henri de verkenning van de vrouwelijke identiteit, het verbeelden van een androgyne beleving.

Door Wim Adema

Florence Henri werd op 28 november 1893 in New York geboren. Haar vader was Fransman en haar moeder had een Duitse nationaliteit. Laatstgenoemde stierf reeds in 1895 op heel jonge leeftijd, waardoor Florence verder opgroeide bij een familie in Silezië. Later verbleef zij in steden als Parijs, München en Wenen, maar leefde ook op het eiland Wight. Na de dood van haar vader in 1909 reisde Henri naar Florence en Rome en raakte onder de indruk van het futurisme. Hoewel zij begon met een studie als pianiste aan het conservatorium van Rome, werd in Berlijn de schilderkunst heel belangrijk voor haar.

Door studies aan de kunstacademies van Berlijn en Parijs ontwikkelde Florence zich verder als schilderes. In Parijs waren Leger en Ozenfant belangrijk als docent, terwijl in Berlijn het Bauhaus een inspiratiebron werd met docenten als Moholy-Nagy, Breurer en Muche. Door het contact met Lucia Moholy-Nagy, de echtgenote van László Moholy-Nagy, ontstond een grote interesse voor de fotografie. Aangezien Florence Henri bij dit Hongaarse echtpaar in huis woonde, was er een heel intens contact mogelijk over de visuele mogelijkheden van de fotografie als medium. Steeds meer raakte de de schilderkunst op de achtergrond. In 1928 huurde zij een studio in Parijs en was daar tot 1963 als portret-, reclame- en modefotograaf met veel succes werkzaam.

Beleving van een nieuwe tijd
Hoewel Florence Henri in het openbaar nooit een seksuele voorkeur uitsprak, was haar biseksualiteit voor vrienden heel duidelijk. Met collega-kunstenaar en model Margarete Schall kreeg Florence een langdurige intieme relatie, hetgeen haar mede inspireerde tot een beeldtaal, waarin de beleving van seksualiteit centraal stond. De vele zelfportretten tonen een sterke theatrale wijze van poseren, waarin een vermenging van mannelijke en vrouwelijke expressie aanwezig is. Vriendin en collega Felicia Moholy-Nagy maakte een portret van Florence, waarin dit samengaan duidelijk zichtbaar was. Kapsel en make-up werden op een fantasierijke en tegelijk dramatische manier getransformeerd in het prototype van een 'Neue Frau'. Henri volgde haar tradities, maar provoceerde tegelijkertijd. In feite omarmde zij een nieuwe tijd.

Tijdgenoten als Marcel Duchamp, Claude Cahun en Elsa von Freitag verkenden eveneens op provocerende wijze de maatschappelijke en artistieke normen van hun tijd. Een zelfportret van Florence uit 1928 laat in een lange verticale spiegel aan de onderzijde twee metalen ballen zien, die visueel verwarrend werken. Organisch lijken zij tegelijk een verwijzing te zijn naar een fallus en een vaginale diepte. Dergelijke grenzen zocht Henri steeds bewust op. In haar erotische naaktstudies zijn vaak schelpen en gras als rekwisieten aanwezig. Met één oogopslag kon Florence de aandacht van de kijker fixeren op een allegorie van erotisch verlangen. Door het gebruik van spiegels werd haar werk steeds meer experimenteel van karakter.

A new space
In de bijdrage voor 'The New Vision' * schreef leraar en vriend László Moholy-Nagy reeds in 1928, dat haar fotografische experimenten met spiegels heel belangrijk waren, er ontstond 'a new space'. Een nieuwe relatie tussen licht, materie en ruimte werd waarneembaar. Het was een wereld van een nieuw ruimtelijk perspectief, waarin de driedimensionaliteit op intrigerende wijze steeds kon verschuiven.

De fotografische studies van 1928 en 1930 zijn in dat opzicht heel belangrijk. Bijvoorbeeld: een frontaal gefotografeerde bovenzijde van twee deuren met ramen (compositie nr. 12, 1928) verdwijnt in een schuin geplaatste spiegel. Een tijdloos perspectief van licht, lijn, materie en ruimte is waarneembaar. Terecht kreeg Henri's fotowerk uit 1928 en 1930 een plaats in de collectie van Luminous Lint for Consumers of Fine Photography (Abstraction of Light en www.luminous-lint.com). In latere stillevens ziet men steeds meer gelaagdheid en architectonische experimenten ontstaan.

Na een lang en actief leven als kunstenares stierf Florence Henri op 24 juli 1982 in een klein dorpje bij Parijs (Compiègne). Ook in onze tijd is Florence nog steeds een boeiende artistieke persoonlijkheid. Zij blijft inspireren door haar zoektocht naar de grenzen van het menselijk bestaan.

* zie: The New Vision and Abstract of an Artist; Daphne M. Hoffman, 1947, George Wittenborn, Inc., N.Y.) (pp 38/39)