AWAKENER/LIFEBANK
(De Hof van Eden)

DordtYart is een laboratorium waar kunstenaars de ruimte krijgen om met verschillende materialen installaties te bouwen. Vorig jaar was er naast de gebruikelijke tentoonstelling een expositie van de drie genomineerden voor de Bernardine de Neeveprijs van de Vereniging van Vrienden van Modern Glas.

Door Han de Kluijver

Tijdens deze expositie bleek er grote belangstelling te zijn voor de innovatieve toepassing van glas in de hedendaagse kunst. Daarom is dit jaar vanaf 1 mei een grote tentoonstelling in DordtYart te zien, in samenwerking met Berengo Studio uit Murano (Italië). Zoals gebruikelijk in DordtYart worden niet alleen de eindproducten getoond, maar maakt ook het artistieke proces deel uit van de tentoonstelling. Bij de glasovens van Durk Valkema van Stichting Vrij glas ontmoet u hiervoor geselecteerde kunstenaars (o.a Rossella Biscotti, Folkert de Jong, Zoro Feigl, Thomas Libertiny en Giny Vos), die samen in DordtYart de mogelijkheden van de glaskunst zullen verkennen.

Hof van Eden
Een van hen is de Belgische kunstenaar Koen Vanmechelen. Deze kunstenaar kreeg bekendheid met zijn Cosmopolitan Chicken Project (CCP), een verkenning van bio-culturele diversiteit, kunst, wetenschap en identiteit. Hij probeerde de genen van zoveel mogelijk verschillende kippenrassen te kruisen om tot één kosmopolitische kip te komen. Het achterste deel van de hal van DordtYart wordt door Koen Vanmechelen ingericht als een Hof van Eden, een aards paradijs. Dankzij dit kunstwerk kunnen we ons even wanen in die idyllische Hof. Volgens de Bijbelse vertellingen ligt hier de oorsprong van de mensheid en de kiem van alle goed en kwaad.

In de Hof zullen we geobsedeerd raken door de boom van kennis van goed en kwaad, waarvan je nog altijd niet mag eten. Langs de wanden staan rekken met alle soorten zaden uit de gehele wereld. Zaden van groenten en vruchten, van granen en kruiden. Het zijn zaden van vroeger en nu, samengebracht uit alle delen van de wereld. Zij vormen de werkelijke waarde van ons bestaan, een waarde die al het goud en geld ver te boven gaat. Deze voorraadschuur, deze levensboom, toont ons de rijkdom van de biologische diversiteit.

Diversiteit
Het sleutelwoord in het werk van Koen Vanmechelen is diversiteit. Op zijn atelier in het Belgische Hasselt staat dan ook ‘Open University of Diversity’. Hij gebruikt het begrip bio-culturele diversiteit als metafoor voor de culturele diversiteit in de samenleving. Elk levend organisme en dus ook de samenleving als geheel leeft in dualiteit. Er is geen licht zonder donker, geen gevolg zonder oorzaak, geen kip zonder ei. Ieder mens bestaat dankzij de ander. Diversiteit en onderlinge uitwisseling maken de wereld sterker en levensvatbaarder, dat is de vaste overtuiging van Koen Vanmechelen en de rode draad in zijn werk.

Tijdens de biënnale van Venetië in 2015 breidde Vanmechelen zijn populatie kippen uit het Cosmopolitan Chicken Project uit met dromedarissen. Op de uitwerpselen van beide soorten dieren kweekte hij oesterzwammen, waarbij hij samenwerkte met Chido Govera uit Zimbabwe, die al jarenlang experimenteert met het kweken van champignons. Haar duurzame kweekprogramma’s worden uitgevoerd in Afrika, de Verenigde Staten en Europa. In Venetië werden oesterzwammen gekweekt die niet alleen zeer voedzaam zijn, maar ook een medicinale werking hebben. Zij worden al eeuwenlang gebruikt in de Chinese geneeskunst. De oesterzwammen werden in Venetië (Murano) bereid en geserveerd in een daarvoor speciaal ingericht restaurant.

Gelaagdheid
Wat Koen Vanmechelen creëert is meer dan een broedprogramma of een theorie over de diversiteit van het leven. Hij levert ook artistiek commentaar in de vorm van kunstwerken. Zijn oeuvre is bijna even divers en hybride als zijn filosofie. Het bestaat uit schilderijen, tekeningen, installaties, houten en marmeren sculpturen, glasobjecten, foto’s en videobeelden. Het zijn gematerialiseerde denkbeelden en vormgegeven metaforen. De kunstwerken van Koen Vanmechelen trekken de toeschouwer mee in een sprookjeswereld, waarbij de rode neonlampen in zijn schilderijen en installaties een koesterende warmte uitbeelden: hier broedt de toekomst.

Soms verbeeldt hij een mythische wereld met samengestelde fabeldieren, zoals een opgezette aap met een uilenkop. Schranderheid en wijsheid worden tot één versmolten. Ook deze beelden verwijzen naar het belang van diversiteit. In veel gevallen worden materialen gemixt, krijgen opgezette dieren een glazen snavel of bronzen poten, of wordt het voorste deel van een varken gekoppeld aan het achtereind van een ander varken. Het tussenstuk is van helder glas.

Kwetsbaarheid
Glas is een vaker terugkerend materiaal in het werk van Koen Vanmechelen. Het glasblazen is bijna zo oud als onze jaartelling en ontstond in dezelfde streek waar volgens de overlevering de Hof van Eden was gesitueerd, in Syrië. Door de Romeinen werd de glaskunst overgebracht naar Venetië. Vanwege het brandgevaar werd het blazen zelf verbannen uit de stad en verplaatst naar de eilandengroep Murano. Daar kwam Koen Vanmechelen enkele jaren geleden in contact met de maestro’s van het glasblazen.

Deze ontmoeting bracht hem op het idee om het thema van het Cosmopolitan Chicken Project ook toe te passen op deze kunstvorm. Hij mengde de Italiaanse glaskunst met de tradities uit een tiental andere landen, zoals Ierland, Frankrijk, Zweden, Japan, India en Maleisië. Het resultaat is een genetische mix van verschillende tradities van glasblazen, waardoor nieuwe en onverwachte mengvormen ontstaan.

In DordtYart komen de door Durk Valkema van Stichting Vrij Glas gebouwde glasoven en de idyllische Hof van Koen Vanmechelen direct naast elkaar te liggen en gaan ze een verbinding aan. Het doel is om de kippeneieren, zaden en oesterzwammen, de producten uit de AWAKENER/LIFEBANK, tijdens de zomermaanden te verduurzamen in glas. Zo wordt de kwetsbare schepping van leven gevat in het meest breekbare materiaal dat we kennen, glas.

Het produceren van deze vormen in glas sluit goed aan bij het verleden van de Biesboschhal, waar machines en scheepsonderdelen werden gefabriceerd. De harde en rationele productiewereld van toen is omgetoverd in haar tegenhanger, de diversiteit en kwetsbaarheid van de nieuwe wereld van Koen Vanmechelen.

AWAKENER/LIFEBANK (De Hof van Eden), 1 mei t/m 25 september 2016, DordtYart – Centrum voor hedendaagse kunst, Maasstraat 11, Dordrecht. Website: http://dordtyart.nl.

Han de Kluijver is architect bna bni bnsp.