Collectie Jef Diederen Venlo
Boekbespreking

Gelijktijdig met de grote overzichtstentoonstelling van de kunstschilder Jef Diederen in het Museum van Bommel van Dam te Venlo die nog t/m augustus loopt, verscheen het boek 'Collectie Jef Diederen Venlo'. Deze publicatie vormt een zeer interessante en boeiende combinatie met deze expositie. Het boek geeft de bezoekers een goed inhoudelijk houvast en biedt hen tegelijk een boeiende visuele herinnering. Door een aparte typografie, inhoudelijke opzet, deskundige en diepgaande inleidingen, mooi verzorgd druk- en bindwerk en de grote ruimte op de pagina's voor tekst en beeld ontstond een fraai kunstboek over Jef Diederen.

Door Wim Adema

Op de voorkant van deze publicatie staat een indringend portret van de kunstenaar zelf. De foto is gemaakt in zwart-wit en bevat veel zachte grijstonen. De kunstenaar kijkt ons op een kwetsbare en gevoelige manier aan, alsof hij de inhoud van dit boek reeds kent en ons uitnodigt om mee te lezen en te kijken. Inmiddels weet ik door het bekijken van de expositie dat Jef Diederen een zeer onrustig, complex en kleurrijk persoon was. Maar waarom is deze foto op de voorkant zo goed geplaatst? Zij weerspiegelt namelijk voor mij het karakter van dit boek en integreert de chaos en ordening van Jef Diederen. Op het moment van de opname staat de tijd even stil, is dat alles tot rust gekomen.

Bovenaan de voorpagina domineert een donkerblauwe brede balk met aan de onderkant de reflecterende witte letters van de boektitel. Daaronder, driekwart groot, staat een foto van Jef Diederen, door Irene de Groot gemaakt in zijn atelier. Het haast zakelijke grijs van de ateliermuren verbindt in het midden van de opname de blauwe balk en de titel met het portret van de kunstenaar. Werktafel en schilderijen lijken slechts als achtergrond te figureren, maar in het fotoportret van Jef Diederen zelf zijn veel lichte en donkere grijstonen aanwezig. Vol aandacht, kritisch en kwetsbaar kijkt hij ons aan. De tijd lijkt even stil te staan, een uniek moment is vastgelegd.

Het Boek
De eerste vier bladzijden van dit fraaie kunstboek zijn zwart van kleur en dat vormt visueel een rustig begin. De foto aan de voorkant kan namelijk even worden losgelaten. Het formaat van deze publicatie is omvangrijk, te weten 24,5 bij 32,5 cm. Er is veel ruimte aanwezig op de grote witte pagina's, waarop de afbeeldingen van de kunstwerken bijzonder kleurecht zijn afgedrukt. Een voorbeeld: de foto-afbeelding 'Gele boom' uit 2001, acryl op doek, op pagina 10, is qua kleur vergelijkbaar met het origineel. Dezelfde intense geelnuances zijn aanwezig.

Er is bij de samenstelling van dit kunstenaarsboek gekozen voor één kleurafbeelding per bladzijde en dat geeft visueel veel rust. Soms gebruikt men de gehele bladzijde voor een monumentaal schilderij, zoals bij 'Normandie III' en 'V' van 1975. In deze afbeeldingen krijgen de geschilderde totems daardoor een zeer sterke beeldende kracht. En dat is opmerkelijk, want niets lijkt moeilijker dan de kleurechtheid van schilderijen in kunstboeken weer te geven. Het is typografisch ook heel goed doordacht om brede horizontale schilderwerken in twee gedeelten op aparte pagina's naast elkaar te plaatsen. Het gebeurt immers maar al te vaak dat de afbeelding van een prachtig schilderij doorsneden wordt door de vouwrand in het midden van het boek. Dat doet veel afbreuk aan de kwaliteit van de afgebeelde kunstwerken.

Gelukkig gebeurt dat niet in deze publicatie. Een voorbeeld: het grote schilderdoek 'Open Venster' (1971), een gouache op papier, is op fraaie wijze op twee pagina's gezet. Het beeld loopt vanuit de rechterpagina naar de linkerbladzijde. Langs de scherpe vouwrand, in het midden, lopen verticaal twee zeer smalle witte banen, die op een rustige wijze toch de twee delen van het schilderij weer samenvoegen. Uitstekend is de oplossing voor het horizontaal zeer lange schilderij, 'Rue Dorée', 1975, gouache en collage op papier, 7x 100x70 cm. Op drie bladzijden, welke men open kan vouwen, staan de zeven delen van dit schilderwerk optimaal weergegeven. Het doet bijna het origineel vergeten.

De Teksten
De drie inleidende teksten van Rick Vercauteren, Lies Netel en Wim van Cleef geven het boek in het begin een goed inhoudelijk houvast. Rick Vercauteren, directeur van het Museum van Bommel van Dam, schetst op een duidelijke wijze de ontstaansgeschiedenis van de collectie van Jef Diederen. Naast de formele aanvaarding van de schenking van Rietje Diederen-van Emmerik werd conform haar wens door het museum een grote expositie gerealiseerd, met een begeleidende publicatie.

Lies Netel, kunsthistorica, beschrijft diepgaand en helder de kunsthistorische lijnen in de ontwikkeling van het Diederens werk. Zij wil 'ruimte scheppen met gevoel voor traditie' en kiest vooral voor de stilistische hoofdlijnen in zijn kunstenaarschap. De Amsterdamse periode, de Limburgse collega's, een abstracte taal en het werken met muziek en dans zijn in haar omvangrijke tekst treffend weergegeven. Zij realiseert daarmee een complex maar helder profiel van de kunstenaar. In de inleiding van de publicist/journalist Wim van Cleef ligt de nadruk op 'Bedachtzame bevlogenheid' en wordt dieper ingegaan op zijn persoon en het karakter in zijn werk.

Ook zijn leven en werken in een aantal ateliers, het schilderen van landschappen, zijn lyriek en maatschappelijke betrokkenheid komen in dit indringend beschreven schildersportret zeer goed samen. De teksten van Vercauteren, Netel en van Cleef vullen elkaar uitstekend aan. Ik kwam echter wel geregeld bij de inleidingen in dit boek dezelfde informatie tegen. Regelmatig had ik een déja vu-gevoel van: dat heb ik reeds eerder gelezen. Dat is waarschijnlijk niet te voorkomen als drie auteurs een bijdrage leveren aan een profielschets over dezelfde kunstenaar. Toch beleefde ik 'Collectie Jef Diederen Venlo' als een zeer compleet en mooi geïllustreerd kunstenaarsboek. Het vormt een deskundig eerbetoon aan een belangrijk kunstschilder: Jef Diederen.

Collectie Jef Diederen Venlo, door Rick Vercauteren, Lies Netel en Wim van Cleef, 2015, 184p, uitgegeven door Museum van Bommel van Dam, Venlo, ISBN: 978-90-78290-35-3 NUR 640.

Wim Adema is beeldend kunstenaar en fotograaf en publiceert regelmatig artikelen over beeldende kunst in diverse media. Klik hier om zijn website te bekijken.