over Het Beeldende Kunstjournaal

Uitgelicht
Berichten van musea, andere kunstpodia en uitgeverijen, met aansprekende tentoonstellingen en nieuwe kunstboeken, voor u geselecteerd door de redactie.

Escher in Het Paleis, Den Haag: Net als Escher

Onmogelijke objecten, meesterlijke metamorfoses en absurdistische architectuur. Dit zijn een paar van de geliefde thema's van M.C. Escher die tot op de dag van vandaag in onze huidige cultuur en hedendaagse kunst nog flink aanwezig zijn. In de grote najaarstentoonstelling 'Net als Escher' laat Escher in Het Paleis zien hoe deze thema's in de kunst van vandaag vertegenwoordigd zijn. Met hun werken bevragen hedendaagse kunstenaars en ontwerpers als Damien Hirst, Iris van Herpen, Chris Ofili en Carlijn Kingma elkaar en dagen ze het gedachtegoed van Escher uit. In 'Net als Escher' laat het museum beroemde Escherthema's als optische illusie, reflectie, natuur en onmogelijke architectuur tot leven komen aan de hand van eigentijdse kunst.

Carlijn Kingma, 'Spolia of A Thousand Expectations', pen op papier, 2017. Collectie Kunstmuseum Den Haag.

Door een spannende mix van werken van meer dan 30 nationale en internationale kunstenaars laat het museum zien hoe actueel en confronterend de thema's van Escher nog steeds zijn en hoe zijn werk doorleeft en evolueert in de moderne cultuur. Het uitdagen van de kijker was de drijfveer van M.C. Escher, en juist dit uitdagen ligt aan de basis van de tentoonstelling. Elk werk gaat een verrassende ontmoeting aan met de prenten van Escher.

Deelnemende kunstenaars zijn onder andere: Damien Hirst, Iris van Herpen, Chris Ofili, Alexander McQueen, Jan Taminiau, Carlijn Kingma, Hans Op de Beeck, Ruri Matsumoto, Koos Breukel, Maria Roosen, Studio Lennarts & De Bruijn, Popel Coumou, Stéphane Couturier, Nazif Lopulissa, Satijn Panyigay, Marwan Bassiouni, Susanna Inglada, Henri Jacobs, Ishraq Zraikat, Helena van der Kraan, Sybren Renema, Gijs Van Vaerenbergh, Jelle Korevaar, Raquel Maulwurf, Stefan Bleekrode en Annemarie Petri.

De tentoonstelling 'Net als Escher' vindt plaats ter ere van het Escherjaar 2023. Dit jaar is het 125 jaar sinds de geboorte van M.C. Escher, wat in heel Den Haag uitgebreid gevierd wordt met allerlei tentoonstellingen, evenementen en citydressing. Voor meer informatie, zie www.escher2023.nl.

Net als Escher, 3 november 2023 t/m 24 maart 2024, Escher in Het Paleis, Lange Voorhout 74, Den Haag. Website: www.escherinhetpaleis.nl.

Terug naar boven

Kröller-Müller Museum, Otterlo: Eerst komt de liefde voor de kunst. Art & Project

De tentoonstelling 'Eerst komt de liefde voor de kunst. Art & Project' in het Kröller-Müller Museum belicht het belang en de geschiedenis van Art & Project aan de hand van ruim honderd werken uit de collectie van onder anderen Jan Dibbets, Ger van Elk, Willy Ørskov, Barry Flanagan, Richard Long en Nicholas Pope. Art & Project is een van de meest toonaangevende galeries uit de laatste decennia van de twintigste eeuw. Met hun open blik voor nieuwe ontwikkelingen binnen de beeldende kunst brengen oprichters Adriaan van Ravesteijn (1938-2015) en Geert van Beijeren (1933-2005) tussen 1968 en

Nicholas Pope, 'The Ten Commandments in Flowing Light', 1996-1997, Collectie Kröller-Müller Museum. Foto: Marjon Gemmeke.

2001 een baanbrekend en vooruitstrevend programma in hun Amsterdamse galerie dat zowel in Nederland als in het internationale kunstcircuit op grote waarde wordt geschat.

Tussen 1973 en 1994 koopt het museum meer dan zestig werken bij de galerie. In 2013 volgt een grote schenking van ruim 300 werken uit de Collectie Art & Project/Depot VBVR. De werken in de tentoonstelling zijn zowel afkomstig uit deze schenking als uit de eerder door het museum aangekochte werken. De 156 bulletins vormen de rode draad die de kunstwerken bindt: van niet eerder in het Kröller-Müller Museum getoonde 'pareltjes' als de Flexions van de Deense Willy Ørskov tot het iconische In search of the Miraculous van Bas Jan Ader en de River Avon Mud Circles van Richard Long. De selectie laat niet alleen zien dat Art & Project stevig is gegrondvest in de conceptuele kunst, maar ook dat de galerie in haar dertigjarige bestaan een breder programma voerde met onder andere fotografie, performance, schilderkunst en sculptuur.

Het museum werkt voor deze tentoonstelling samen met RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis in Den Haag. Kort na de opening in het museum opent op 5 oktober bij het RKD de tentoonstelling 'Fotografie in het kunstenaarsboek. Uit de collectie Art & Project'. Deze is te zien tot in september 2024.

Eerst komt de liefde voor de kunst. Art & Project, 30 september 2023 t/m 25 februari 2024, Kröller-Müller Museum, Houtkampweg 6, Otterlo. Website: www.krollermuller.nl.

Terug naar boven

Oude Kerk en Hartwig Art Foundation, Amsterdam: Meredith Monk, Calling

Levende legende Meredith Monk heeft haar carrière gewijd aan het verkennen van het potentieel van de menselijke stem, het verweven van nieuwe manieren van perceptie en het verleggen van de grenzen van muziek, performance en beeldende kunst. Vanaf 21 oktober 2023 presenteren Oude Kerk Amsterdam en Hartwig Art Foundation het allereerste overzicht in Europa ooit van het werk van Meredith Monk in de context van beeldende kunst. Hierin blikt ze terug op bijna zestig jaar werk in de voorhoede van de kunsten. Monk blijft nog altijd relevant en actief: op 23 juni ging haar performance Indra's Net in wereldpremière in Amsterdam als co-presentatie van Holland Festival en Hartwig Art Foundation.

Meredith Monk, '16 Millimeter Earrings', (1966). Foto: Kenneth van Sickle.

De klank van Monk's zang wordt vaak beschreven als eeuwenoud en tegelijk eigentijds. Haar baanbrekende stemwerk, muziek, theaterperformances en films vinden een vanzelfsprekend huis in de Oude Kerk als oudste gebouw van Amsterdam én plek voor hedendaagse kunst. In de tentoonstelling transformeert haar zang, muziek, performances en film in een ervaring die verder gaat dan het podium. Haar theatrale stukken worden vertaald naar ontmoetingen met immersieve video- en geluidsinstallaties in de nissen en open publieke ruimte van de 700 jaar oude kerk. Belangrijke werken zoals Songs of Ascension (2008), Quarry (1976) en ATLAS (1991) worden geactualiseerd als nieuwe installaties. Speciaal voor Amsterdam wordt de interactieve installatie American Archaeology (1998) geactualiseerd als een lokale versie. Bezoekers worden uitgenodigd om betekenisvolle objecten mee te nemen en toe te voegen aan het werk om zo een monument van collectieve herinneringen te bouwen.

Tegelijkertijd speelt Monk met het idee van de kerk als archief en deelt ze voor het eerst ongepubliceerde interviews en geluidsfragmenten, partituren, tekeningen scripts; met in het bijzonder materiaal van Indra's Net, haar meest recente werk. Als onderdeel van de tentoonstelling ontwikkelt Monk voor de Oude Kerk ook een retrospectieve serie live concerten uitgevoerd door een nieuwe generatie lokale musici in samenhang met de architectuur van de Oude Kerk, muziek en beweging.

De presentatie in Amsterdam is samengesteld door Beatrix Ruf, directeur Hartwig Art Foundation, en ontwikkeld in nauwe samenwerking met Meredith Monk. Dit eerste overzicht van het oeuvre van Meredith Monk is een samenwerking in twee aktes: in de Oude Kerk in Amsterdam, samen met Hartwig Art Foundation (21 okt 2023 – 17 maart 2024), en het Haus der Kunst in München (10 nov 2023 — 3 maart 2024).

Monk (geb. 1942, New York) wordt beschouwd als de grote pionier van de uitgebreide stemtechniek en interdisciplinaire performance, het genre dat opkwam in de New Yorkse kunstenaarsgemeenschap in de jaren 1960 en 1970. Haar baanbrekende compositorische werk en uitvoeringen zijn talloze keren bekroond, waaronder een National Medal of Arts, de hoogste onderscheiding in de Verenigde Staten die specifiek wordt toegekend voor prestaties in de kunsten.

Meredith Monk, Calling, 21 oktober 2023 t/m 17 maart 2024, Oude Kerk, Oudekerksplein, Amsterdam. Website: www.oudekerk.nl.

Terug naar boven

Verzetsmuseum Amsterdam: Cas Oorthuys, verzetsfotograaf

In het Verzetsmuseum Amsterdam is de tentoonstelling 'Cas Oorthuys, verzetsfotograaf' te zien. Cas Oorthuys maakte tijdens zijn leven maar liefst een half miljoen opnames en droeg bij aan minstens tweehonderd fotoboeken. Met zijn fotoseries vertelt hij altijd een verhaal. Van stiekeme foto's tijdens de Tweede Wereldoorlog, tot arbeiders in fabrieken en herrijzende steden tijdens de wederopbouw. Ook ging hij vaak op reis, van Europa tot Afrika. En uit die verhalen blijkt, in zijn hele oeuvre, betrokkenheid bij zijn medemens. Ter gelegenheid van deze tentoonstelling en ter ere van deze iconische fotograaf, organiseert het museum een fotowedstrijd. Iedereen met een passie voor fotografie kan de camera ter hand nemen en aan de slag gaan met de voor Oorthuys belangrijke thema's 'Verzet' en 'Medemenselijkheid'. Ook vraagt de organisatie om gebruik te maken van minimaal één van de typische 'Cas Oorthuys-stijlelementen': zwart-wit, vierkant formaat of 'Hipshot'.

Cas Oorthuys fotografeert van onder zijn jas, reconstructie eind mei 1945, © Charles-Breijer, Nederlands Fotomuseum.

Iedere deelnemer kan t/m 15 oktober 2023 één foto insturen. Naast opname in de tentoonstelling en publicatie in het Parool, winnen de beste fotografen ook een hoogwaardige afdruk van hun foto op aluminium. Meer informatie over deelname, prijzen, voorwaarden en de jury is te vinden op de website van het Verzetsmuseum. Hierop staan ook alle reeds ingezonden foto's. www.verzetsmuseum.org/nl/fotowedstrijd-cas-oorthuys

Cas Oorthuys, verzetsfotograaf, t/m 14 januari 2024, Verzetsmuseum Amsterdam, Plantage Kerklaan 61, Amsterdam. Website: www.verzetsmuseum.org.

Terug naar boven

Museum Flehite, Amersfoort: Dat raadt je de Koekkoek

Een familie, vier generaties, zestien kunstenaars

Deze zomer besteden drie Nederlandse musea, waaronder Museum Flehite, en een kunsthandel aandacht aan een belangrijk hoofdstuk uit de Nederlandse kunstgeschiedenis: die van de familie Koekkoek. Vanaf het eind van de 18e eeuw is deze familie met zestien schilders over vier generaties het grootste schildersgeslacht ter wereld. De verschillende generaties Koekkoek vormen een buitengewoon getalenteerd schildersgeslacht. Stamvader Johannes Hermanus Koekkoek (1778-1851) gaf zijn artistieke talent door aan vele begaafde nazaten: vier van zijn kinderen, zeven kleinkinderen en vier achterkleinkinderen werden bekend, enkelen internationaal beroemd, als schilder.

Willem Koekkoek (1839-1895), 'Gezicht op de Koppelpoort te Amersfoort', olieverf op doek, 86,5 x 125,5 cm, gesigneerd.Particuliere collectie; voorheen collectie Simonis & Buunk Kunsthandel, Ede.

De stamboom van de Koekkoeks is door middel van een royale bruikleen van het B.C. Koekkoek Haus in Kleef visueel gemaakt in Museum Flehite, in de expositie 'Dat raadt de Koekkoek'. Het Noord-Veluws Museum in Nunspeet besteedt aandacht aan drie leden van de familie die schilderden rond de Zuiderzee ('De familie Koekkoek langs de Zuiderzee', t/m 24 september) en bij Museum STAAL in Almen maken topstukken van B.C. Koekkoek t/m 24 maart 2024 deel uit van de tentoonstelling 'Bomen over Bomen'. En kunsthandel Simonis & Buunk uit Ede exposeert t/m 1 november in vier kabinetten werken van bijna alle schilders van het geslacht Koekkoek in een groot overzicht met bijna honderd werken.

Barend Cornelis Koekkoek (1803-1862) vergrootte door zijn steile carrière en grote aanzien, dat hij in heel Europa wist te verwerven, de faam van de schilderende familie. Vanuit Middelburg ging hij voor zijn studie naar Amsterdam en vandaar naar Het Gooi. In het midden van de dertiger jaren, na reizen langs de Maas, de Rijn, de Moezel en de Ahr, en naar het Harz-gebergte, vestigde Koekkoek zich met zijn jonge gezin in Kleef in Duitsland. Hier verwierf hij een onaantastbare status, zowel door zijn grote succes op de Europese schildersalons in Parijs, Brussel, Amsterdam en Londen, als door zijn rijkdom, die het hem mogelijk maakte als een waar schildervorst te leven in een paleisachtig neoclassisitisch woonhuis in Kleef.

In Museum Flehite wordt nu de gehele Koekkoek-stamboom getoond. Anders gezegd: er zijn van elk van de zestien schilders Koekkoek één of meer werken geëxposeerd. Tezamen levert dat een representatief beeld op van de verschillende stijlen en genres binnen de romantische schilderkunst van vier generaties Koekkoek.

Dat raadt je de Koekkoek, t/m 5 november 2023, Museum Flehite, Westsingel 50, Amersfoort. Website: www.museumflehite.nl.

Terug naar boven

Nieuwe Instituut, Rotterdam: REBOOT. Baanbrekende digitale kunst

Nieuwe Instituut in Rotterdam en het Amsterdamse platform voor mediakunst LI-MA presenteren vanaf 7 oktober 2023 de tentoonstelling REBOOT. Baanbrekende digitale kunst. Er zijn twintig toonaangevende digitale kunstwerken uit Nederland te zien die onze maatschappelijke relatie met technologie hielpen te definiëren, naast nieuw werk van tien makers die zich door de werken lieten inspireren voor een toekomstvisie. In de begindagen van computers speelden uitvinders, ontwerpers en kunstenaars uit Nederland een belangrijke rol. Sinds de jaren zestig gingen zij op zoek naar de kunstzinnige mogelijkheden van de nieuwe technologie. Hun experimenten liggen aan de basis van de digitale cultuur van vandaag.

Debra Solomon, 'the_living', 1997-1998, video still van het project 'the-living's Wardrobe of Live Moments' (1997-2000).

De ooit zo opmerkelijke technologie is niet meer weg te denken: computers en netwerken hebben alle facetten van ons leven blijvend beïnvloed.

Om die veranderende dynamiek tussen digitale technologieën en de samenleving zichtbaar en invoelbaar te maken, organiseren initiatiefnemers en curatoren Sanneke Huisman van LI-MA en Klaas Kuitenbrouwer van het Nieuwe Instituut met REBOOT. Baanbrekende digitale kunst bij wijze van 'herstart' een dialoog tussen toen en nu. Huisman en Kuitenbrouwer namen twintig baanbrekende digitale kunstwerken uit de voorgaande decennia in de tentoonstelling op. Het zijn de werken uit de Digitale Canon (1960-2000), een niet uitputtend of vaststaand overzicht van invloedrijke digitale kunst, dat in 2019 in opdracht van LI-MA werd samengesteld. Deze werken worden als baanbrekend beschouwd, omdat de makers met het verkennen van de artistieke mogelijkheden en mogelijke maatschappelijke gevolgen van nieuwe technologieën, vandaag de dag nog steeds als inspiratie dienen voor vraagstukken rond de hedendaagse èn toekomstige samenleving.

Daarnaast is er werk te zien van tien hedendaagse makers die zich door deze werken lieten inspireren voor een toekomstvisie over de rol van technologie in de samenleving. Zij zijn afkomstig uit onverwachte disciplines; om te benadrukken dat de impact van digitale cultuur intussen veel verder strekt dan alleen digitale kunst.

De werken in de tentoonstelling zijn van: Annie Abrahams, Livinus en Jeep van de Bundt, Driessens & Verstappen, Edward Ihnatowicz, JODI, Bas van Koolwijk, Lancel/Maat, Jan Robert Leegte, Yvonne Le Grand, Peter Luining, Martine Neddam, Marnix de Nijs en Edwin van der Heide, Dick Raaijmakers, Debra Solomon, Joost Rekveld, Remko Scha, Jeffrey Shaw, Steina, Peter Struycken, Michel Waisvisz. De nieuwe, hedendaagse reacties zijn van: Janilda Bartolomeu, Cihad Caner, Dries Depoorter, Swendeline Ersilia, Ali Eslami, Jonas Lund, Luna Maurer en Roel Wouters, Katja Novitskova, Ekim Tan en brui5er.

REBOOT. Baanbrekende digitale kunst, 7 oktober 2023 t/m 1 april 2024, Nieuwe Instituut, Museumpark 25, Rotterdam. Website: www.nieuweinstituut.nl.

Terug naar boven

Mu.ZEE, Oostende: Anna Boch, een impressionistische reis

Mu.ZEE brengt een eerbetoon aan Anna Boch (1848-1936), kunstschilderes en mecenas. Dit 175 jaar na haar geboorte. De tentoonstelling richt zich op Anna Boch als kunstenares en als vrouw aan het einde van de 19e eeuw in België. Ze stond bekend als zeer vooruitstrevend: ze bezat een auto, reisde veel en vaak alleen – niet evident als vrouw in die tijd. Net zoals haar impressionistische tijdsgenoten Berthe Morisot (1841-1885) in Frankrijk of Mary Cassat (1844-1926) in de Verenigde Staten, wordt ook Anna Boch geboren in een erg welgesteld milieu. Anna's broer Eugène (1855-1941) zal ook schilder worden in Parijs en hij raakt er bevriend met Vincent van Gogh. Haar neef, advocaat en schrijver Octave Maus (1856-1919), is de grondlegger van de impressionistische kunstenaarsgroepen Les XX en La Libre Esthétique, in Brussel. Haar familie was eigenaar van de Manufacture Boch Frères Keramis in La Louvière. Deze impressionistische kunstenares genoot internationale waardering. Ze was een groot muziekliefhebber en kunstverzamelaar: ze verzamelde werk van Paul Gauguin, Vincent van Gogh en Paul Signac en had een neus voor jong talent. Net zoals bij haar Franse collegakunstenaars nemen zeelandschappen, de natuur en reizen een belangrijke plaats in in haar oeuvre.

Anna Boch, 'En Juin' (In juni), 1894. Collectie Belgisch Staat, in bruikleen gegeven door de Franse gemeenschap van België aan Musée des Beaux-Arts de Charleroi.

Ook de Noordzee als onderwerp verschijnt in haar oeuvre: de Belgische kust en vooral Oostende, de stad van James Ensor, waren haar niet vreemd: James Ensor, van wie ze onder meer een sleutelwerk 'La Musique russe' verwierf, lag haar nauw aan het hart.

Voor deze tentoonstelling werden uitzonderlijke bruiklenen gegeven zoals Paul Signac, 'La Calanque' (KMSKB), Paul Gauguin, 'Conversation dans les prés Pont-Aven' (KMSKB), Vincent van Gogh, 'Portret van Eugène Boch' (Musée d'Orsay, Paris).

Anna Boch, een impressionistische reis, t/m 5 november 2023, Mu.ZEE, Romestraat 11, Oostende, België. Website: www.muzee.be.

Terug naar boven

Dordrechts Museum: KISS MY SOUL

Onder de titel 'KISS MY SOUL - Hemelse & Aardse Liefde' in de Hedendaagse Kunst werkt het Dordrechts Museum aan een tentoonstelling over de verbeelding van de liefde anno nu. Meer dan 75 werken van 30 kunstenaars geven een overzicht van de beeldende kunst in de 21ste eeuw, uitbundig en met een warm kloppend hart. Van lichaamslust tot moederliefde, van liefdesverdriet tot ouderliefde, van broederliefde tot liefdesrouw. De groepstentoonstelling opent op 15 oktober en biedt een mix van internationaal bekende kunstenaars zoals Marlene Dumas en Tracey Emin, naast aanstormend talent zoals Tanja Ritterbex en Charlott Weise.

Vera Gulikers, 'The Model (Hush and Hurl)', Acrylhars en flock, 2021, 230 x 150 x 120 cm, AkzoNobel Art Foundation. Foto: Peter Cox.

Bron van inspiratie voor de tentoonstelling is het schilderij 'De Hemelse en Aardse Liefde' (1850) van Ary Scheffer, een publieksfavoriet uit de collectie van het Dordrechts Museum. Het werk van Scheffer toont de liefde als tweegezicht, geestelijk versus lichamelijk. 'KISS MY SOUL' laat zien hoe de liefde in de 21ste eeuw wordt verbeeld met vele nuances tússen hemel en aarde: vrij van rolpatronen, in een regenboog van hartstochten. 'KISS MY SOUL' maakt het veranderende en dynamische karakter van de liefde zichtbaar.

De tentoonstelling brengt diverse primeurs. Zo wordt voor het eerst in Nederland een museale selectie getoond van het werk van Kalliopi Lemos, bekend van haar monumentale sculptuur 'De Vlecht' (2021) in het centrum van Rotterdam. 'KISS MY SOU'L combineert sculpturen van Lemos met collages, tekeningen en schilderijen. Een reuzenketting slingert zich straks als vleesetende plant over de vloer: even verleidelijk als vervaarlijk. Een andere primeur is een serie van drie werken van Marlene Dumas. Zij schildert het najagen van liefde en schoonheid, als een schaduwspel van maker, muze en model. De drie schilderijen hingen tijdens de laatste Biënnale van Venetië in het Palazzo Grassi en komen nu samen voor het eerst naar Nederland.

Daarnaast zijn er verschillende nieuwe aankopen van het Dordrechts Museum te zien zoals een schilderij van Tanja Ritterbex en tekeningen van Paul van der Eerden en Romy Muijrers. Ook het monumentale 'Huwelijksportret' van Johan de Witt en Wendela Bicker dat het museum recent van Natasja Kensmil verwierf, krijgt een centrale plaats. Aan de hand van zes hoofdstukken over de liefde loopt de bezoeker straks door het hedendaagse liefdeslandschap. Onderweg omarmd door werk van bijvoorbeeld Hadassah Emmerich, Emma Talbot, Bas Kosters, Sadik Kwaish Alfraji, Vera Gulikers, Raquel van Haver, Natasja Kensmil, Navid Nuur, Melanie Bonajo, Kevin Osepa, Maria Roosen, Koes Staassen, Lily van der Stokker, Charlott Weise en Ina van Zyl.

De groepstentoonstelling toont werken uit de collectie van het museum én internationale bruiklenen van toonaangevende kunstenaars en biedt zowel een veelzijdig beeld van de liefde als van de kunst in de 21ste eeuw.

KISS MY SOUL, Hemelse & Aardse Liefde in de Hedendaagse Kunst, 15 oktober 2023 t/m 3 maart 2024, Dordrechts Museum, Museumstraat 40, Dordrecht.
Website: www.dordrechtsmuseum.nl.

Terug naar boven

Kunsthal KAdE, Amersfoort: Africa Supernova

Kunsthal KAdE toont de collectie Afrikaanse kunst van Carla en Pieter Schulting. In de afgelopen vijf jaar hebben zij een omvangrijke verzameling aangelegd van 170 kunstwerken van 154 kunstenaars uit 33 Afrikaanse landen en de Afrikaanse diaspora. In de tentoonstelling Africa Supernova wordt een dwarsdoorsnede uit de collectie getoond, die laat zien hoe divers, complex en veelbelovend de artistieke ontwikkeling van de hedendaagse Afrikaanse kunst is. Te zien is het werk van schilders, beeldhouwers en fotografen met zowel een intense figuratieve eigen beeldtaal als een liefde voor uitgesproken abstractie. Zij presenteren Afrika vanuit het besef van de manier waarop eeuwenlang met het zwarte lichaam is omgesprongen.

Esiri Erheriene-Essi, 'Luster's Pink Original', 2019, olie, inkt en xerox print op linnen, 135 x 175 cm, courtesy de kunstenaar en Galerie Ron Mandos.

Kernen worden gevormd door kunstenaars uit Zuid-Afrika, Ghana, Nigeria, Ivoorkust, Kameroen, Oost-Afrika (Kenia, Oeganda, Ethiopië) en Noord-Afrika. Met een focus op jonge kunstenaars - het grootste deel is rond de dertig jaar oud - is de tentoonstelling een bloemlezing uit een kunstscene in opkomst. Samen met Carla en Pieter Schulting zijn we ooggetuigen van de bloei van een groep kunstenaars die in het kielzog van een aantal - inmiddels - grote namen de kunstwereld bestormt. De focus ligt op schilders, met daarnaast een aantal beeldhouwers en een groeiende aandacht voor fotografie.

Pieter Schulting: "Wat is Afrikaanse kunst? Dat bestaat eigenlijk niet, omdat het zo divers is. Een kunstenaar uit Marokko kan een heel ander werk maken dan een kunstenaar uit Zuid-Afrika. Het is natuurlijk een enorm continent en we willen ook laten zien dat er grote verschillen zijn. Zelf heb ik, sinds we Afrikaanse kunst verzamelen, een andere kijk op het continent gekregen. Het ontdekken van de kunstwerken en het ontmoeten van mensen uit veel verschillende Afrikaanse landen is erg leerzaam en inspirerend."

Carla Schulting: "De titel Africa Supernova weerspiegelt hoe de kunst van het Afrikaanse continent de afgelopen jaren stormenderhand de kunstwereld heeft veroverd, als in een explosie. We beginnen nog maar net te ontdekken wat het Afrikaanse continent voor ons in petto heeft. De titel is bedacht door de Nigeriaanse curator Azu Nwagbogu, die volgend jaar het Benin-paviljoen zal cureren voor de Biënnale van Venetië. Deze titel vat goed samen dat onze collectie niet gemakkelijk in een hokje te plaatsen is, zo gevarieerd en divers als die is. We verzamelen alleen werken waar we van houden, die ons in het hart raken. Het is een explosie van creativiteit en dat is precies wat we willen laten zien."

Africa Supernova. Collectie hedendaagse Afrikaanse schilderkunst van Carla en Pieter Schulting, 24 september 2023 t/m 7 januari 2024, KAdE, Kunsthal in Amersfoort, Eemplein 77 (Eemhuis), Amersfoort. Website: www.kunsthalkade.nl.

Terug naar boven

Singer Laren: La Grande Bleue, Schilders van de Méditerranée

Vanaf 12 september 2023 laat Singer Laren het verlangen naar 'het grote blauw', vrijheid, zien in de tentoonstelling La Grande Bleue. Schilders van de Méditerranée. Vanaf omstreeks 1870 oefent de Middellandse Zeekust een grote aantrekkingskracht uit op kunstenaars. Velen van hen werkten aan de Côte d'azur, de Italiaanse Bloemenrivièra en op de eilanden Capri, Mallorca, Corsica en Sicilië. Hier waanden zij zich in een aards paradijs en slaan ze in relatieve afzondering en onder invloed van het intense licht, scherpe contouren, diepe schaduwen en felle kleuren nieuwe artistieke wegen in. In de tentoonstelling is werk te zien van onder andere Gustave Courbet, Johan Barthold Jongkind, Adolphe Monticelli, Henri-Charles Manguin, Pierre-Auguste Renoir, Théo Van Rysselberghe, Otto van Rees, Mommie Schwarz, Else Berg, Jan Sluijters, Kees van Dongen, Isaac Israels, Yves Klein en de hedendaagse Spaanse kunstenaar Miquel Barceló. La Grande Bleue. Schilders van de Méditerranée schetst een beeld van deze kunstenaars. Allen lieten zij zich inspireren door het gebied rondom de binnenzee tussen Zuid-Europa en Noord-Afrika.

Henri Charles Manguin, 'Jeanne à l’ombrelle, Cavalière', 1906, olieverf op doek, 61 × 50 cm, Kunsthalle Bielefeld.

Het intense blauw van het zoute water en de hemel vormt de overheersende, schijnbaar oneindige aanwezigheid die het gebied tot één geheel maakt. In alle vrijheid ontdekten zij er nieuwe onderwerpen en experimenteerden volop met nieuwe stijlen. In de tentoonstelling en de bijbehorende catalogus plaatst Fred Leeman, specialist op het gebied van de Franse kunst rond 1900, dit fenomeen in een internationaal perspectief, terwijl Anne van Lienden, conservator van Singer Laren, inzoomt op de ervaringen van enkele Nederlandse kunstenaars die in de jaren twintig en dertig aan de Méditerranée werkten. De tentoonstelling omvat werk vanaf 1860 tot nu.

Vele plekken rond 'La grande bleue' zijn in staat gebleken om hun ijzersterke mediterrane formule van natuurschoon, pittoreske kustplaatsen, cultureel toerisme en exclusiviteit te behouden. Kunst speelt in die beeldvorming een grote rol. Tegelijkertijd heeft zich een stroom van andere reizigers ontwikkeld die uit de tegenovergestelde richting naar Europa trekken. Geen toeristen, maar mensen die oorlogen ontvluchten en hun leven riskeren voor een veilig en beter bestaan. Dit probleem, een van de grootste waar Europa mee worstelt, heeft ook zijn sporen in de kunst achtergelaten en ook dit blijft in de tentoonstelling niet ongenoemd. Met zijn ruig geschilderde Hiperbólic houdt de Spaanse schilder Miquel Barceló ons zo'n beeld voor. Hier is 'het grote blauw' donker en de lucht dreigend. De spookachtige verschijning van een vluchtelingenboot rijst op uit de golven. Ook hier belichaamt de Middellandse Zee het verlangen naar vrijheid, maar nu uit pure overlevingsdrang.

La Grande Bleue. Schilders van de Méditerranée, 12 september 2023 t/m 7 januari 2024, Singer Laren, Oude Drift 1, Laren. Website: www.singerlaren.nl.

Terug naar boven

Zeeuws Museum, Middelburg: overzichtstentoonstelling Adriaen van de Venne

Het Zeeuws Museum opent dit najaar 'De omgekeerde wereld van Adriaen van de Venne', een grote overzichtstentoonstelling over de gelijknamige 17e-eeuwse kunstenaar. Hoewel zijn naam bij het grote publiek (nog) relatief onbekend is, kan hij worden gezien als een van de meest originele en veelzijdige kunstenaars van de Nederlandse 17e eeuw. Dit is de eerste keer dat een groot overzicht van zijn werk wordt getoond. Het tentoonstellingsteam van het Zeeuws Museum wordt versterkt door gastconservator Edwin Buijsen, van de Venne-kenner bij uitstek. Van de Venne is een waar multitalent: hij schildert, dicht en ontwerpt prenten en boekillustraties.

Adriaen van de Venne, 'Zeeuwsche Mosselman', Boekillustratie Collectie Zeeuws Archief.

In zijn beeldende en literaire werk laat hij zich zien als een creatief, origineel en vooral ook humoristisch mens. Met zijn voorstellingen benadrukt hij graag hoe het niet hoort. Zijn carrière als kunstenaar begint rond 1614 in Middelburg, hij werkt er ruim 10 jaar. Directe aanleiding voor deze tentoonstelling is het 400-jarig jubileum van het verschijnen van de dichtbundel Zeeusche Nachtegael, een samenwerkingsproject van verschillende Zeeuwse dichters, waaronder Jacob Cats en Johan de Brune. Van de Venne heeft hieraan zowel in woord als in beeld een belangrijke bijdrage geleverd. In de tentoonstelling is de schoonheid en veelzijdigheid van het werk van Adriaen van de Venne te zien maar inhoudelijk is het ook (weer) relevant. Hij leefde en werkte namelijk in een tijd die, net als de onze, grote maatschappelijke veranderingen en onrust doormaakte.

Het Rijksmuseum, dat de belangrijkste Van de Venne-collectie ter wereld bezit, is als samenwerkend partner bij dit project betrokken en draagt een aantal cruciale bruiklenen aan de tentoonstelling bij. Daarnaast zijn werken uit grotere en kleinere (museale)instellingen en particuliere verzamelingen opgenomen uit binnen- en buitenland zoals het Amsterdam Museum, het Mauritshuis (Den Haag), het Museum Kunst & Geschiedenis (Brussel), het Museum voor Schone Kunsten Gent, het Kurpfälzisches Museum Heidelberg, Hessisches Landesmuseum Darmstadt, Statens Museum for Kunst (Kopenhagen), de ZB Bibliotheek van Zeeland (Middelburg), het Zeeuws Archief (Middelburg) en particuliere collecties uit Duitsland, België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk.

Adriaen van de Venne, 30 september 2023 t/m 21 april 2024, Zeeuws Museum, Korte Burg 2, Middelburg. Website: www.zeeuwsmuseum.nl.

Terug naar boven

Fondation Cartier, Parijs: Ron Mueck

Fondation Cartier pour l'art contemporain, nodigt de Australische kunstenaar Ron Mueck uit om een ensemble van sculpturen tentoon te stellen die nog niet eerder in Frankrijk te zien waren, samen met iconische stukken uit zijn carrière. Bezoekers zullen zijn monumentale installatie 'Mass' (2017) zien, voor het eerst gepresenteerd buiten Australië, evenals nieuw werk dat speciaal voor de gelegenheid is gemaakt en de recente evolutie in Mueck's werk laat zien. De derde tentoonstelling van de kunstenaar in de Fondation Cartier zet een dialoog voort die het Franse publiek kennis liet maken met zijn zeldzame en langverwachte werk in 2005.

©Ron Mueck, 'Man in a Boat', 2002, private collection. Foto: Thomas Salva/Lumento.

Geboren in Melbourne in 1958 en woonachtig in het Verenigd Koninkrijk sinds 1986, heeft Ron Mueck een oeuvre ontwikkeld dat universeel aanspreekt, en heeft de hedendaagse figuratieve beeldhouwkunst vernieuwd. Zijn geheimzinnige en overtuigende personages, altijd gebeeldhouwd op een verbazingwekkende schaal, duren maanden, of soms jaren, om te creëren. Uit een periode van iets meer dan vijfentwintig jaar bestaat zijn totale oeuvre uit 48 werken, waarvan de meest recente voltooid voor de opening van deze tentoonstelling.

Massa markeert een keerpunt in Muecks carrière met de uitdrukking van zijn verlangen om op nieuwe manieren te beeldhouwen. Met nog steeds een enorme aandacht voor het beeldhouwen van de vorm, brengt Mueck de kijker dichter bij de essentie van zijn werk. 'Baby' (2000) bijvoorbeeld, een kleine sculptuur van een baby jongen, is geïnspireerd op een afbeelding uit een medisch handboek van een baby die vlak na de geboorte bij de voeten omhoog wordt gehouden. Door de baby om te draaien en aan de muur te hangen, creëert het werk een kruis-vorm, bijna als religieus icoon, om vervolgens een bijna ondeugende uitdrukking te ontdekken.

De werken van Ron Mueck, tegelijk diep mysterieus en uiterst oprecht, doordrenken de werkelijkheid met een droomachtige kwaliteit die ons uitnodigt om te denken over onze eigen relatie tot het lichaam en, meer in het algemeen, het bestaan.

Ron Mueck, t/m 5 november 2023, Fondation Cartier pour l'art contemporain, 261 Boulevard Raspail, Parijs, Frankrijk. Website: www.fondationcartier.com.

Terug naar boven

Museum Gouda: Koninklijke kunst in Gouda - Wilhelmina en de Haagse School

De koninklijke verzamelingen komen dit najaar naar Museum Gouda. Koningin Wilhelmina had een bijzondere relatie met de Haagse kunstenaarsvereniging Pulchri Studio, waardoor het Koninklijk Huis een Haagse School-verzameling bezit die tot op heden relatief onbekend is bij het grote publiek. Museum Gouda brengt daar nu verandering in met de tentoonstelling 'Koninklijke Kunst – Wilhelmina en de Haagse School', te zien in Gouda van 7 oktober 2023 tot en met 5 mei 2024.   Pronkstuk in de tentoonstelling is de kunstkast die de kunstenaarsvereniging Pulchri Studio schonk aan koningin Wilhelmina en Prins Hendrik, ter gelegenheid van hun huwelijk in 1901. Hierin zijn 116 aquarellen, tekeningen en reliëfs te zien van kunstenaars rondom de Haagse School.

Pulchri kast (1901) - Karel de Bazel en Mathieu Lauweriks (ontwerp) | Koninklijke Verzamelingen, Den Haag.

De kast maakte deel uit van een rijke geschenktraditie waarin vanuit alle hoeken van de samenleving - van officiële instanties tot groepen burgers - cadeaus geschonken werden aan de Koninklijke familie bij koninklijke hoogtijdagen, zoals huwelijken en inhuldigingen.
 
De tentoonstelling met bruiklenen van onder meer Koninklijke Verzamelingen en Paleis Het Loo werpt licht op de Haagse kunstscene aan het begin van de twintigste eeuw. Koningin Wilhelmina was beschermvrouwe van Pulchri Studio, ze schilderde zelf ook en werd in 1932 zelf ook werkend lid van de kunstenaarsvereniging. Leden van het koninklijk huis werden geportretteerd en ook werden er geregeld kunstwerken cadeau gegeven. Koninklijke hoogtijdagen en gebeurtenissen zoals een wapenschouw en officiële bezoeken werden vastgelegd door schilders, waarmee bijgedragen werd aan de positionering van Wilhelmina als jonge koningin. En staatsieportretten waren natuurlijk een belangrijke manier om haar beeltenis te verspreiden in de wereld.

Koninklijke kunst in Gouda - Wilhelmina en de Haagse School, 7 oktober 2023 t/m 5 mei 2024, Museum Gouda, Oosthaven 9, Gouda. Website: www.museumgouda.nl.

Terug naar boven

Dordrechts Museum: A room with a view

De tentoonstelling 'A room with a view', is vanaf heden geopend voor het publiek. In deze vernieuwende tentoonstelling laat het museum een internationaal collectief van zes jonge ontwerpers aan het woord. Bruno Baietto, Teresa Fernández-Pello, Clara Schweers, Ceola Tunstall-Behrens, Alex Werth en Te-Yen Hsu combineren hun eigen werk met kunst- en gebruiksvoorwerpen uit de rijke Collectie Dordrecht. Van schilderijen en archeologische vondsten tot zilver, glas en een speelautomaat. Met deze bijzondere combinaties van oud en nieuw creëren de zes ontwerpers een tentoonstelling waarbij zij hedendaagse thema's onder de loep nemen.

© Jan Beutener, 'Bed', 1978, c/o Pictoright Amsterdam 2023. Foto: Ruud Baan.

Zo bevragen zij de bezoekers over onder andere duurzaamheid, maakbaarheid, gender, technologie en religie.

In 'A room with a view' worden bezoekers niet alleen uitgedaagd na te denken en te kijken, maar ook om zelf aan de slag te gaan. Door de gehele tentoonstelling zijn er verschillende interactieve elementen te vinden om zo spelenderwijs bezig te zijn met de hedendaagse thema's. Op woensdag, zaterdag en zondagmiddag zullen de ontwerpers zelf ook aanwezig zijn. Zij gaan dan met het publiek in gesprek, bijvoorbeeld tijdens de workshops die ze organiseren als onderdeel van de tentoonstelling. Maar ook wanneer er geen speciale activiteiten zijn, valt in 'A room with a view' veel te doen en beleven in het educatieatelier op zaal en met het doe-blad gevuld met uiteenlopende opdrachten.

"Wij zijn ontzettend blij met deze vernieuwende tentoonstelling. Als museum willen we midden in de maatschappij staan en een bijdrage leveren aan een wereld waarin de actualiteit en het verleden vanuit meerdere perspectieven worden bezien. Daarbij geven wij jonge makers graag een podium. Nooit eerder vroegen wij een collectief van jonge internationale ontwerpers om hun visie op onze rijke collectie te geven. Het resultaat is een tentoonstelling die lang in je gedachten blijft hangen, die je echt doet nadenken over dagelijkse thema's en die interessant is voor alle leeftijden." – Femke Hameetman, artistiek directeur Dordrechts Museum.

A room with a view, t/m 14 januari 2024, Dordrechts Museum, Museumstraat 40, Dordrecht. Website: www.dordrechtsmuseum.nl.

Terug naar boven

Echo van de tijd. De herinnering aan de Tweede Wereldoorlog in klassieke muziek

Dat kunst en de maatschappij met elkaar verweven zijn is geen nieuw gegeven. Maar dat de Tweede Wereldoorlog zo duidelijk weerklinkt in de klassieke muziek uit die tijd, weten maar weinigen. In Echo van de tijd laat gerenommeerd muziekcriticus Jeremy Eichler zien hoe muziek kan dienen als herinnering. Aan de hand van vier componisten, Arnold Schönberg, Richard Strauss, Dmitri Sjostakovitsj en Benjamin Britten, toont Eichler hoe overtuigingen en ervaringen uit de oorlogsperiode hebben geleid tot enkele van de meest iconische stukken uit de muziekgeschiedenis. Op briljante wijze combineert hij geluid en plaats, geschiedenis en herinnering, om vervolgens helder aan te tonen dat muziek de echo is van het verleden. Met het oor van een criticus, het hart van een muziekliefhebber, de kennis van een wetenschapper en het oog voor detail van een romanschrijver maakt Eichler duidelijk dat er in klassieke muziek veel meer te horen is dan we denken.

Cover Echo van de tijd.

Echo van de tijd. De herinnering aan de Tweede Wereldoorlog in klassieke muziek, Jeremy Eichler, vertaling Paul Janse & Frits van der Waa, Spectrum, 400 pagina's, gebonden, ISBN: 9789000380879, € 34,99, ISBN E-book: 9789000380886, € 19,99. Verschijnt 29 augustus 2023.

Terug naar boven | LEES OOK DE KUNSTAGENDA