over Het Beeldende Kunstjournaal

Uitgelicht
Berichten van musea, andere kunstpodia en uitgeverijen, met aansprekende tentoonstellingen en nieuwe kunstboeken, voor u geselecteerd door de redactie.

Museum Beelden aan Zee, Scheveningen: Henry Moore, Vorm en Materiaal

Museum Beelden aan Zee in Den Haag pakt dit jaar uit met een groots overzicht van de wereldberoemde Engelse kunstenaar Henry Moore (1898- 1986). De thematische tentoonstelling toont topstukken uit zijn oeuvre en geeft bezoekers een uniek inzicht in Moore zijn werkwijze en artistieke ontwikkeling. Aan de hand van iconische sculpturen en objecten en wordt de artistieke visie en het maakproces zichtbaar van een van de belangrijkste vernieuwers van de moderne beeldhouwkunst. De tentoonstelling focust op de invloed van de natuur op werk en de ontwikkeling die hij doormaakte als ambachtelijk beeldhouwer. Van het propaganderen van direct carving -ofwel beeldhouwen zonder voorbereidende schetsen en studies- tot het experimenteren met het gieten van lood en brons.

Henry Moore, Museum Beelden aan Zee. Foto: Studio Gerrit Schreurs.

Welke invloed had Moore's materiaalkeuze op het werk dat hij produceerde – op de vorm, de schaal en het onderwerp? Hoe ontwikkelde zich dat in de loop van zijn carrière? En, hoe heeft het bijgedragen aan de ontwikkeling van enkele van zijn meest baanbrekende ideeën? De tentoonstelling onderzoekt deze vragen en vestigt de aandacht op het materiaalgebruik van zijn meest iconische werken.

Henry Moore is zonder twijfel één van de belangrijkste Engelse beeldhouwers van de twintigste eeuw. Zijn sculpturen balanceren op de scheidslijn tussen figuratie en abstractie en vormen nog altijd een bron van inspiratie voor kunstenaars. Zijn werk heeft een herkenbare en karakteristieke vormentaal. Belangrijke thema's in zijn oeuvre zijn 'moeder en kind' en 'liggende mensfiguren' die door Moore uitgebreid werden onderzocht. De Tweede Wereldoorlog dwong Henry Moore zijn onderwijspost te verlaten om een functie als oorlogskunstenaar te aanvaarden. In die hoedanigheid maakte hij aangrijpende tekeningen, zogenaamde shelter drawings, van Londenaren die in groten getale in metrostations schuilden voor de bombardementen.

In de jaren vijftig maakt hij grotere figuurgroepen en bleef zijn roem als internationale kunstenaar toenemen. In latere jaren was hij commissaris van zowel de Tate Gallery als de National Gallery en mocht hij een groot aantal prijzen en eredoctoraten in ontvangst nemen. Het werk van Moore is wereldwijd te vinden in musea zoals het MOMA, Guggenheim New York, Ontario Art Gallery, Reina Sofia Madrid, Tate Britain en het Victoria en Albert Museum Londen en opgesteld in de openbare ruimte in steden zoals Toronto, Chicago, Londen en Parijs.
Ook in Nederland is hij ruim vertegenwoordigd in vooraanstaande collecties, waaronder die van het Stedelijk Museum Amsterdam, Kunstmuseum Den Haag, Museum Arnhem en Museum Kröller Müller.

Henry Moore, Vorm en Materiaal, t/m 22 oktober 2023, Museum Beelden aan Zee, Harteveltstraat 1, Den Haag. Website: www.beeldenaanzee.nl.

Terug naar boven

Kunstmuseum Den Haag: Vlaams expressionisme - Heerlijke herinneringen

Op het Vlaamse platteland lijken na de Eerste Wereldoorlog de roaring twenties op het eerste gezicht ver weg. Maar wie goed luistert hoort de jazz over de rivier de Leie schallen... De moderne wereld dringt steeds meer door, ook in de schilderijen van Gustave De Smet (1877-1943) en Frits Van den Berghe (1883-1939). Zij behoren tot de belangrijkste schilders van wat in de jaren 1920 het 'Vlaamse expressionisme' wordt genoemd, en brengen de moderne figuratieve schilderkunst in België tot een hoogtepunt. Hun individuele oeuvres zijn eigenzinnig maar vertonen samenhang in stijl en visie, zoals de vereenvoudiging van vormen, een sterke nadruk op het landelijke en simpele en een uitgesproken geestigheid. In Kunstmuseum Den Haag staat vooral dit kleurrijke en ondeugende karakter van de Vlaamse expressionisten centraal. De tentoonstelling Vlaams expressionisme - Heerlijke herinneringen geeft tegelijkertijd een overzicht van de Belgische schilderkunst aan het begin van de 20ste eeuw, met naast schilderijen van Gustave De Smet en Frits Van den Berghe ook werken van onder meer Jozef Cantré (1890-1957), Constant Permeke (1886-1952) en Edgard Tytgat (1879-1957).

Gustave De Smet (1877-1943), 'De loge', 1928, olieverf op doek, 153 x 121 cm, Kunstmuseum Den Haag.

Aan het einde van de 19de eeuw bestaat er in België een vooruitstrevend en internationaal georiënteerd klimaat voor de beeldende kunsten. Hier blijft aan het begin van de 20ste eeuw vreemd genoeg maar weinig van over. Het moderne streven verzandt tot een aantrekkelijk, maar niet meer vernieuwend 'luminisme': lichte onderwerpen, vluchtig geschilderd en in prettige zachte tinten. Emile Claus (1849-1924) is de belangrijkste vertegenwoordiger, maar ook Van den Berghe en De Smet werken in eerste instantie op deze manier. Pas wanneer zij tijdens de Eerste Wereldoorlog naar het neutrale Nederland vluchten komen zij daadwerkelijk in aanraking met het internationale modernisme. Het duurt niet lang voordat zij deze invloeden in hun eigen werk verwerken.

Eenmaal terug in België, vanaf de jaren 1920, ontdekken de kunstenaars dat hun oude vriend, de schilder Constant Permeke (1886-1952), en andere schilders een vergelijkbare ontwikkeling door hebben gemaakt. In de dorpen langs de Leie – sinds het einde van de 19de eeuw geliefd bij kunstenaars - treedt de moderne wereld langzaam maar zeker binnen, nu ook via de moderne kunst. De kunstenaars ontmoeten elkaar in de villa van de veelzijdige kunstpromotor Paul-Gustave Van Hecke (1887-1967). Het is in deze periode dat de term 'Vlaams expressionisme' ontstaat. Vlaanderen gaat in deze context synoniem staan voor het 'authentieke' leven buiten de grote steden. De Smet en Van den Berghe verwerken het gewone, dagelijkse bestaan tot korte verhalen; geschilderde werelden waarin realiteit, poëzie en heerlijke herinneringen telkens vermengd worden. De kunstenaars bekijken deze wereld met een portie humor en soms wat uit de hoogte – het blijven uiteindelijk stedelingen uit de middenklasse.

In de tentoonstelling zijn circa 100 objecten te zien: voornamelijk olieverfschilderijen, maar ook sculpturen en werken op papier. De tentoonstelling leidt ons via het “vooroorlogse licht” van het luminisme langs het donker van de oorlogsjaren in Nederland, om bij het menselijke terug te keren: het rustige leven langs de Leie en ontspanning op een zondag, stiekem vermaak, dorpse taferelen en volksvermaak waaronder de herberg, het circus en de kermis.

Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde catalogus, uitgegeven door Hannibal Books en met bijdragen van conservator moderne kunst Thijs de Raedt en gastconservator Peter Pauwels. Een zomerse zondag van Gerda Dendooven is het nieuwste deel in de geliefde reeks kinderkunstboeken die Kunstmuseum Den Haag sinds 2010 uitgeeft in samenwerking met Uitgeverij Leopold.

Vlaams expressionisme - Heerlijke herinneringen, t/m 20 augustus 2023, Kunstmuseum Den Haag, Stadhouderslaan 41, Den Haag. Website: www.kunstmuseum.nl.

Terug naar boven

Keramiekmuseum Princessehof, Leeuwarden: Keeley Haftner – Carbon Copies

Keramiekmuseum Princessehof presenteert de tentoonstelling EKWC@Princessehof: Keeley Haftner – Carbon Copies. Het werk van Haftner (Canada, 1985) draait om duurzaamheid, in het specifiek om de ecologische voetafdruk. De negen sculpturen in het Princessehof zijn gemaakt van afgedankte werken van kunstenaar Frances Whitehead. Door ze te vermalen en het puin te gebruiken als basis voor haar nieuwe werk, gaf Haftner de kunstwerken een nieuw leven. Met deze Carbon Copies, bestaande uit een serie keramieken werken en een grote tekening, reflecteert Haftner op de CO2-uitstoot die is vrijgekomen tijdens het transport en het maakproces. De in Nederland wonende kunstenaar maakte het werk in 2021 tijdens een residentie in het Europees Keramisch Werkcentrum (EKWC) in Oisterwijk. Voor Haftner is afval zowel een bronmateriaal als een hoofdonderwerp. In haar serie Sculpture From Other Sculptors' Sculptures, waar het getoonde Carbon Copies onderdeel van is, transformeert Haftner afgedankt werk van andere kunstenaars tot nieuwe werken. Met Carbon Copies (Frances Whitehead) gaf ze twee afgedankte sculpturen van Amerikaanse kunstenaar Frances Whitehead een tweede leven.

Keeley Haftner (Canada, 1985), 'Carbon Copies (Frances Whitehead)', 2020-2021, klei en metaal, gemaakt met 3D-printer. Keramiekmuseum Princessehof, verworven met steun van het Mondriaan Fonds. Foto's: Ad van Lieshout.

De sculpturen van Whitehead, twee toiletpotten, legden een reis af van 40.075 km tussen Nederland en Noord-Amerika. Haftner vergruisde de toiletten en gebruikte het puin als basis voor haar nieuwe werk. Met behulp van een 3D-printer transformeerde ze het puin tot keramieken vaten. Hierin sloeg de kunstenaar haar eigen adem op, als symbolische vorm van compensatie voor de CO2 die is uitgestoten bij vervoer en productie van de werken. De tentoonstelling EKWC@Princessehof: Keeley Haftner – Carbon Copies is een opmaat naar programmering over duurzaamheid in Keramiekmuseum Princessehof.

Keeley Haftner (Canada, 1985) is een in Nederland wonende Canadese kunstenaar. Haftner behaalde in 2016 haar Master of Fine Arts aan de School of the Art Institute of Chicago. Haar werk is tentoongesteld in Canada, de Verenigde Staten, Korea, Duitsland en Nederland. In 2020 was Haftner finalist van de prestigieuze Winifred Shantz Award for Ceramics.

EKWC@Princessehof: Keeley Haftner – Carbon Copies, 29 april t/m 29 oktober 2023, Keramiekmuseum Princessehof, Grote Kerkstraat 9, Leeuwarden. Website: www.princessehof.nl.

Terug naar boven

Foam, Amsterdam: Next Level, Sara Cwynar SS23

Foam presenteert een grootschalige solotentoonstelling van Sara Cwynar (1985, Vancouver, CA), de zevende tentoonstelling in de reeks Next Level. Sara Cwynar is een vooraanstaand kunstenaar van haar generatie die door middel van fotografie, essayistische videowerken, collages, installaties en boeken onze huidige beeldcultuur probeert te duiden. In haar studio brengt ze beelden en objecten samen om in kaart te brengen hoe we consumeren en hoe deze producten ons leven vormgeven, en welke idealen en ideologieën daarin een rol spelen. Door middel van foto's uit encyclopedieën, van het internet en uit allerhande catalogi, tekstfragmen-ten uit literaire essays van toonaangevende denkers, maar ook snedige bijschriften die ze recht

Tracy in Camo, 2023 © Sara Cwynar.

streeks van Instagram plukt, geeft Cwynar tekst en uitleg aan het proces van beeldvorming dat invulling geeft aan hoe we de wereld waarnemen. Een rode draad in Cwynars werk is haar doorlopende onderzoek naar de effecten van consumentisme. Onbewust vormt het onze schoonheidsidealen, schrijft het ons een levensstijl voor waar we ons naar gaan gedragen, en bepaalt het ons zelfbeeld. Veel van haar werk richt zich specifiek op de vrouw als consument: vanaf de opkomst van het culturele fenomeen van de Nieuwe Vrouw eind negentiende eeuw tot nu. De tentoonstellingstitel, SS23, is de gebruikelijke aanduiding voor het nieuwe modeseizoen – in dit geval 'Spring/Summer 2023'. Het refereert aan de trends die komen en gaan, die ons steeds weer stimuleren nieuwe producten te kopen en om ons te conformeren aan nieuwe idealen.

In haar solotentoonstelling zal nieuw werk in première gaan, waarmee ze niet alleen de producten, maar ook de gebouwen waarmee we onze leefomgeving vormgeven onder de loep neemt. Haar werk is als een index van de Zeitgeist, waarmee ze in kaart brengt welke idealen we nastreven en welke verloren gaan. Ook wordt het bestaande videowerk Red Film (2018) getoond, waarin de kunstenaar ondersteboven hangt en haar verhaal doet, maar ondertussen steeds onderbroken wordt door een mannelijke verteller. Red Film onthult en bekritiseert aan de hand van de perfecte rode lippenstift wat we kopen en waarom, wat het zegt over de verwachtingen van de maatschappij, hoe ons verlangen constant gevoed wordt, en welke waarde we hangen aan al deze producten waarmee we onszelf omringen.

In haar werk onderzoekt Sara Cwynar als een antropoloog van haar eigen belevingswereld wat de producten, kleuren en beelden zijn waarmee we ons leven en identiteit constant vormgeven en hoe die veranderen door de tijd heen. Met haar werk moedigt ze de toeschouwer aan om onder de oppervlakte van het kapitalisme en de moderne beeldcultuur te kijken om te ontdekken wat 'echt' is. De uitkomst is een uitvoerige bestudering van de mechanismes die onze perceptie sturen en bepalen, wat haar werk net zo verleidelijk als verontrustend maakt.

Next Level: Sara Cwynar – SS23, 26 mei t/m 24 september 2023, Foam, Keizersgracht 609, Amsterdam. Website: www.foam.org.

Terug naar boven

Singer Laren: Liefde voor kleur

Vanaf 16 mei laat Singer Laren een particuliere kunstverzameling zien waarin kleur en licht de hoofdrol spelen. In Liefde voor kleur wordt de bezoeker ondergedompeld in de belevingswereld van het moderne leven, gezien door de ogen van veertig Nederlandse en Belgische kunstenaars aan het begin van de 20ste eeuw. Met onder andere werk van Piet Mondriaan, Jan Sluijters, Kees van Dongen, Otto van Rees, Leo Gestel, Jo Koster, Willem Paerels en Léon De Smet. Zo'n 150 jaar geleden begonnen Franse kunstenaars zich te bevrijden van de plicht om de zichtbare werkelijkheid zo natuurgetrouw mogelijk weer te geven. Ze vertikten het om nog langer kunst te maken die voldeed aan de opgelegde normen van de academies. Ze keerden de officiële Salon de rug toe, groepeerden zich in kunstenaarsverenigingen en richtten eigen tentoonstellingen in, waar ze hun nieuwe kunst voor het voetlicht brachten. Daarin vervormden en verkleurden zij naar hartenlust wat zij waarnamen en lieten hun individuele gevoel en stemming voor zich spreken. De kunstverzameling die Singer Laren laat zien, wordt gekenmerkt door een groot gevoel en uitstekend oog voor dit destijds revolutionaire kleurgebruik.

Leo Gestel, 'Danse orientale', ca. 1912, olieverf op doek, 53 x 37 cm, particuliere collectie.

In hun keuze hebben de verzamelaars zich gericht op Nederlandse en Belgische kunstenaars van rond 1900, die de Franse vernieuwingen op de voet volgden en deze op eigen wijze inkleurden.

De impressionisten richtten zich vooral op het weergeven van het licht op specifieke momenten van de dag, waarna de volgende generatie zich vooral onderscheidde door haar vrije en expressieve kleurgebruik. Deze modernisten gingen de kleuren van het zonlicht, rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet toepassen in een puurheid zoals wij die in de natuur slechts zelden kunnen ervaren. Zo behoort Zonsopgang van Jan Sluijters tot een van de absolute hoogtepunten van de zogenoemde Amsterdamse luministen. In het ochtendgloren heeft Sluijters zijn sensatie van het landschap uitgedrukt in een fel kleurenpalet van losse toetsen die als confetti zijn rondgestrooid. Leo Gestel bewoog zich op dat moment in het net ontluikende Amsterdamse uitgaansleven, waar hij vermoedelijk de danseres Lili Green op doek vereeuwigde in Danse orientale. Met de uitgesproken kleuren geel, groen, paars en blauw weet hij de geheimzinnige sfeer van de oosterse dans op te roepen.

Tegelijkertijd was er ook in België sprake van een vorm van luminisme. De in Nederland geboren autodidact Willem Paerels bracht het grootste deel van zijn leven door in België en wordt gerekend tot de Brusselse coloristen. Interieur is een prachtig voorbeeld van zijn fauvistisch aandoende oeuvre. Iets totaal anders is Twee meisjes van Chris Beekman, dat is opgebouwd uit platte geometrische vlakken in de primaire kleuren blauw, geel en rood. Het zijn kenmerken van De Stijl-beweging, die net was opgericht toen Beekman deze voorstelling in 1918 maakte. Hij schilderde het hoogstwaarschijnlijk in Eemnes, niet ver verwijderd van Laren waar de nu wereldberoemde beweging van Piet Mondriaan en Beekmans vriend Bart van der Leck was ontstaan. Voor dit doek moet hij geboeid zijn geweest door een orgeldraaister die met een buikorgel om haar nek haar geld op straat verdiende.

Liefde voor kleur, 16 mei t/m 3 september 2023, Singer Laren, Oude Drift 1, Laren. Website: www.singerlaren.nl.

Terug naar boven

Bozar, Brussel: Barok in Firenze, De Haukohl Familie Collectie

Firenze geniet internationale faam als de bakermat van de renaissance. Veel minder bekend is dat in deze stad ook na die periode een boeiend tijdperk aanbrak. Met Barok in Firenze richt Bozar de schijnwerpers op deze vaak onderbelichte 17e eeuw in Firenze, waarbij in de stad een poëtische en meer ingetogen barokstijl tot bloei kwam. Bozar presenteert een bijzondere selectie uit de Haukohl familiecollectie, de belangrijkste privéverzameling van Florentijnse barokwerken buiten Italië. Deze kunstwerken zijn nu voor de eerste keer in België te bezichtigen en worden aangevuld met een selectie werken uit het MNAHA (Luxemburg). Met werken van: Jacopo da empoli, Jacopo Vignali, de Dandini familie, Onorio Marinari, Fransceso Furini, Felice Ficherelli, Mario Balassi maar ook Alessandro Gherardini en Giovanni Domenico Feretti. De 17e eeuw, het Seicento, was de gouden eeuw van de barok in Europa. Vanuit Rome maakte Caravaggio school en steden als Napels, Antwerpen of Amsterdam raakten in de ban van de barok. Het waren de hoogdagen voor ronkende artiestennamen zoals Peter Paul Rubens, Rembrandt Van Rijn of Antoon Van Dyck.

Cesare Dandini, 'Saint Dorothy of Cappadocia', 17th century, olie op doek. Courtesy The Haukohl Family Collection. Foto: Tom Lucas.

Veel minder bekend is dat ook Firenze een ontluikende barok kende, met haar eigen specifieke kenmerken. Firenze volgde niet de daverende opmars van de barok, met haar uitbundige emoties en zwierige composities, maar ontwikkelde een meer poëtische en gebalanceerde barok. De Florentijnse schilders creërden een unieke stijl die gematigder, zachter en melancholischer was. Uitgedragen door verschillende toonaangevende kunstenaars zoals Jacopo da Empoli, de Dandini-dynastie en Alessandro Gherardini verwierf de barok in Firenze haar eigen parels.

Ook interessant is de rol van de invloedrijke bankiers- en ondernemersfamilie de Medici, wiens mecenaat de kunst en architectuur van de stad tot bloei deed komen vanaf de 15e eeuw. Ze speelden een belangrijke rol in de verspreiding van de renaissance. Maar ook tijdens de barokperiode bleven zij hun stempel drukken op de kunstproductie, tot op het einde van hun heerschappij. Barok in Firenze is thematisch en chronologisch opgebouwd uit drie delen. Het eerste deel nodigt de bezoeker uit om het Firenze van de vroege 17e eeuw binnen te stappen. Onder het patronaat van de machtige de' Medici-familie wisten kunstenaars zoals Jacopo da Empoli, Jacopo Vignali of Mario Balassi de gewichtige erfenis van de renaissance te combineren met de kwaliteiten van de nieuwe barokstroming.

Het tweede luik focust op de Dandini-dynastie, een kunstenaarsfamilie die drie generaties van schilders voortbracht. Zij slaagden erin de zachte, gebalanceerde en poëtische Florentijnse barok zoals ontwikkeld door hun voorgangers te perfectioneren. De laatste generatie liet zich ook inspireren door andere Italiaanse scholen. Het derde en laatste deel toont werken van o.a. Onorio Marinari en Alessandro Gherardini. Deze Florentijnse artiesten laten zich in de tweede helft van de 17e eeuw inspireren door de gevonden balans tussen renaissance en barok en positioneren de barok in Florence definitief als een unieke stijl. Tegelijk keken ze al naar de 18e eeuw, zoals Giovanni Domenico Ferretti en zijn Venetiaanse Harlekijn.

Barok in Firenze, De Haukohl Familie Collectie, 26 april t/m 21 juli 2023, BOZAR - Paleis voor Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23, Brussel, België. Website: www.bozar.be.

Terug naar boven

De Pont, Tilburg: Renée van Trier, HUMBLE

De Pont museum presenteert de projecttentoonstelling HUMBLE van Renée van Trier. Van Trier geldt al jaren als de 'Geheimtip' van de Tilburgse kunstscene. Haar muzikale performances en installaties balanceren op de rand van irritatie en vermaak. Ze zijn regelmatig in het buitenland te zien maar in Nederland nagenoeg onbekend. Met haar krachtige absurdisme raakt ze aan angsten en verlangens die we liever voor de buitenwereld verborgen houden. Elke zondag (vanaf 21 mei) geeft Van Trier een performance in haar tentoonstelling. Krachtig, absurdistisch en tegelijk ongemakkelijk: de tragikomische performances van de Tilburgse kunstenaar Renée van Trier laten niemand onberoerd. Haar oorspronkelijke signatuur werd internationaal al opgepikt. Nu toont De Pont toont haar werk heel dicht bij huis. Balancerend op de rand van irritatie en vermaak en met een grote rol voor muziek laat Van Trier haar licht schijnen op de angsten, geheimen en verlangens die we liever voor de buitenwereld verborgen houden. Dat geldt ook voor haar nieuwe performance-installatie HUMBLE, waarin vertrouwen, kwetsbaarheid en de spanning tussen imago en werkelijkheid centraal staan. Hoe aardig, charmant en bescheiden we er ook uitzien en hoe goed we ons imago ook weten op te vijzelen, wat we in ons schild voeren is nooit volledig te doorgronden.

Renée van Trier, 'HUMBLE', De Pont museum. Foto: Sofie Boon.

Dat schild speelt in Van Triers installatie een belangrijke rol. Geïnspireerd door social media als TikTok en Instagram toont ze de kwetsbaarheid in een tijd waarin niets is wat het lijkt. Zo zijn dolfijnen speelse en sociale dieren, maar ook intimiderende machtswellustelingen die aanranden en verkrachten. Zouden ze hun (als hyperintelligent bekendstaande) brein inzetten om die donkere zijde te maskeren?

En hoe zit dat dan bij de mens? Nu imago en buitenkant vanzelfsprekend zijn, vraagt Van Trier zich in HUMBLE af of we echte problemen zoals oorlog, natuurrampen en menselijk contact nog wel kunnen hanteren. Gedurende de tentoonstelling geeft ze te midden van haar installatie geregeld performances waarin tegenstrijdige beelden wellustig over elkaar heen buitelen. Ondersteund met mantra's en opzwepende klanken lijkt ze een dreiging te bezweren en een waarschuwing uit te dragen. Af en toe laat ze daarbij haar eigen schild vallen en nodigt ze de bezoeker uit hetzelfde te doen.

Renée van Trier geeft wekelijks een performance in haar tentoonstelling. Deze begint om 14:00u en duurt een uur. De performance is gratis toegankelijk met een museumticket. Er is slechts plek voor een aantal mensen, reserveer daarom alvast als u zeker wilt zijn van een plaats. Aankomende speeldata: 21 mei | 28 mei | 4 juni | 11 juni.

Renée van Trier, HUMBLE, 13 mei t/m 3 september 2023, De Pont museum, Wilhelminapark 1, Tilburg. Website: www.depont.nl.

Terug naar boven

Kunsthal Rotterdam: Mind Expanders, Haus-Rucker-Co

Kunsthal Rotterdam presenteert de meest bekende projecten van Haus-Rucker-Co, een uitbundig en rebels collectief van architecten en kunstenaars uit Wenen. In de tentoonstelling Mind Expanders staat een selectie werken uit 1967 - 1972 centraal, een periode waarin het collectief hun meest kenmerkende en vernieuwende architecturale projecten ontwikkelt. Verbeelding, experiment en het loslaten van conventies spelen de hoofdrol in hun nog altijd zeer actuele werk. Te zien is onder meer Balloon for 2, een transparant pvc-membraan dat is opgeblazen tot een grote luchtbel, Environmental Transformers, Mind Expander II en films waaronder Yellow Heart en Food City I, waarin een eetbare stadsmaquette wordt gebouwd. Hoogtepunt in de tentoonstelling vormt de interactieve en legendarische installatie Giant Billiard, die voor het eerst in Nederland te zien is. Het tot de verbeelding sprekende Giant Billiard (1970) - te betreden door eenieder groter dan 1.20 meter - vult een groot deel van HAL 2.

Haus-Rucker-Co, Laurids-Zamp-Pinter, 'Oase Nr. 7', Installatie op Documenta 5, Kassel, Duitsland, 1972. Foto: Carl Eberth©documenta Archives.

Op het witte luchtkussen van 14 bij 14 meter met daarop drie reusachtige vinyl opblaasballen, wordt het publiek nadrukkelijk uitgenodigd te komen spelen, stuiteren, klimmen en dansen. Op het verende oppervlak zijn bezoekers onderdeel van een compleet ongereguleerde omgeving, zonder vastgestelde spelregels en omgangsvormen. Een bal van drie meter doorsnede komt met hoge snelheid op je afrollen. Wat doe je? Spring je voor je leven, laat je je omverrollen of geef je de bal door aan iemand anders? Met het spel dat gespeeld wordt, roept Haus-Rucker-Co vragen op over hoe onze fysieke omgeving de manier beïnvloedt waarop we met elkaar omgaan.

De initiatiefnemers achter het in 1967 opgerichte Haus-Rucker-Co zijn architecten Laurids Ortner en Günter Zamp Kelp en kunstenaar Klaus Pinter, in 1972 uitgebreid met Manfred Ortner. In de jaren 1960, net als nu een tijd van grote maatschappelijke veranderingen, reageert Haus-Rucker-Co op het groeiende gevoel van vervreemding in de consumptiemaatschappij en de toenemende verstedelijking en luchtvervuiling. Het collectief wil traditionele opvattingen over ruimte uitdagen, machtshiërarchieën doorbreken en utopische stedelijke ruimten creëren, vol schone lucht en een sterk gemeenschapsgevoel. De projecten, vaak als happening ingezet, werken bij voorkeur geestverruimend en doorbreken het conventionele denken. Door de gebruikelijke waarneming van de fysieke werkelijkheid te verstoren, neemt het bewustzijn van onze omgeving toe: dat is het drijvende concept achter het werk van Haus-Rucker-Co. In hun performance Food City I (1971) nodigen ze een menigte burgers uit om een eetbaar stadslandschap te verorberen. Ze creëren doorzichtige bubbels, zoals Balloon for 2 (1967) waarin twee mensen aan de gevel van een hoog gebouw balanceren. En met hun Mind Expanders laten ze de dragers van futuristische maskers de wereld in geheel nieuwe kleuren en vormen zien.

Speciaal voor de tentoonstelling maakt vormgever Yvo Zijlstra samen met cameraman Henk Leurink en geluidskunstenaar Charly van Rest het videowerk HRC Environment Transformer Simulator (2023), waarin filmbeeld van de directe omgeving van de Kunsthal wordt gemanipuleerd. De bubbels en helmen van Haus-Rucker-Co zijn inmiddels te kwetsbaar om bezoekers in te laten plaatsnemen of op te laten zetten, maar met filters, beeldsoftware en soundscapes wordt getracht de bezoekers iets van het ontregelende, psychedelische effect van hun projecten mee te geven. Daarnaast is op origineel beeld- en filmmateriaal in de tentoonstelling te zien hoe Haus-Rucker-Co de optische en akoestische waarneming van de dragers van hun werken prikkelt en manipuleert. Een matras, helm, plastic bubbel of voedsel: voor Haus-Rucker-Co is alles architectuur.

Mind Expanders, Haus-Rucker-Co, 29 april t/m 3 september 2023, Museumpark, Westzeedijk 341, Rotterdam, info 010-4400301, www.kunsthal.nl, openingstijden: dinsdag t/m zondag 10.00 - 17.00 uur. Op maandag 10 april, 1 mei en 29 mei is de Kunsthal extra open.

Terug naar boven

Kröller-Müller Museum, Otterlo: Het futurisme & Europa. De esthetiek van een nieuwe wereld

De tentoonsteling Het futurisme & Europa. De esthetiek van een nieuwe wereld laat zien hoe de futuristen ruim honderd jaar geleden hun entree maken op het Europese toneel en een wisselwerking aangaan met andere avant-garde kunstenaars en stromingen zoals De Stijl en Bauhaus. Het futuristisch ideaal is het samengaan van kunst en leven. In de tentoonstelling zijn schilderijen en sculptuur, meubels, tapijten, keramiek, interieur- en toneelontwerpen, kleding, boeken en grafisch werk te zien én allerlei gebruiksvoorwerpen zoals het bekende Campari sodaflesje. In 1915 worden de futuristische esthetische idealen door Giacomo Balla en Fortunato Depero opgetekend in het manifest Ricostruzione Futurista dell'Universo.

Giacomo Balla, 'Complesso plastico di frastuono + velocità' (Linea di velocità), 1914-1915 (vervaardigd in de tweede helft van 1950). Particuliere collectie.

Volgens dit manifest moeten de in de traditionele kunsten – schilderkunst en beeldhouwkunst – ontwikkelde vernieuwingen worden ingezet voor de transformatie van het dagelijks leven tot een futuristisch universum: een 'opera d'arte totale', een totaalkunstwerk, waarin de moderne mens zal leven.

Europa maakt in 1912 kennis met het werk van de futuristen door een reizende tentoonstelling met schilderijen van Umberto Boccioni, Carlo Carrà, Luigi Russolo en Gino Severini, die na galerie Bernheim-Jeune in Parijs onder meer Londen, Brussel, Berlijn, Den Haag en Amsterdam aandoet. De tentoonstelling, maar vooral ook de radicaliteit van het futurisme roepen op zijn zachtst uiteenlopende reacties op en ontketenen levendige en soms ronduit verhitte debatten tussen bewonderaars en critici.

Vaststaat echter dat het futuristische ideaal van het samengaan van kunst en leven voor de Europese avant-garde een geheel nieuwe weg opent, misschien wel de meest vruchtbare van de twintigste eeuw. Voor de futuristen betekent de entree op het toneel van de internationale avant-garde een verbreding van hun horizon en een aanscherping van hun ideeën.

Voor de tentoonstelling Het futurisme & Europa reizen veel bruiklenen vanuit heel Europa en soms daarbuiten naar Otterlo. Maar er is ook veel werk uit de Kröller-Müllercollectie te zien. Naast Italiaanse futuristen als Giacomo Balla, Umberto Boccioni, Fortunato Depero, Antonio Sant'Elia, Benedetta Cappa en Enrico Prampolini zijn ook andere avant-garde kunstenaars als Theo van Doesburg, Gerrit Rietveld, Georges Vantongerloo, Sonia Delaunay, Le Corbusier, Pablo Picasso, Olga Rozanova, Natalia Goncharova, El Lissitzky, Vladimir Tatlin, Alexander Rodchenko, Walter Gropius, Oskar Schlemmer, Alma Siedhoff-Buscher in de tentoonstelling te zien.

Bij de tentoonstelling verschijnt een gelijknamige publicatie met zo'n twintig essays van internationale experts. Het museum organiseert ook verschillende activiteiten, zoals rondleidingen en lezingen.

Het futurisme & Europa. De esthetiek van een nieuwe wereld, 29 april t/m 3 september 2023, Kröller-Müller Museum, Houtkampweg 6, Otterlo. Website: www.krollermuller.nl.

Terug naar boven

Fries Museum, Leeuwarden: 'Seeds of Memory' en Model Earth

Op zaterdag 15 april 2023 opende in het Fries Museum de nieuwe hedendaagse kunsttentoonstelling Seeds of Memory. In deze grote groepstentoonstelling gebruiken kunstenaars sporen van het verleden om verhalen te vertellen. Ze verbeelden herinneringen en geschiedenissen die mogelijk hebben plaatsgevonden of verzonnen zijn, en herstructureren feiten tot een nieuw verhaal. Deze verhalen krijgen vorm in tot de verbeelding sprekend werk waarin uiteenlopende landschappen, dieren, materialen en objecten uitgangspunt zijn. Van de kunstmatige indeling van het dierenrijk tot een verzonnen stad, en van de lange geschiedenis van een adellijk Fries landgoed tot eeuwenoude sporen in het landschap.

Saskia Noor van Imhoff, '#+31.06', 2017, transportband, gemengde techniek. Copyright de kunstenaar, Courtesy of the Artist and GRIMM, Amsterdam | New York | London.

Met werk van Noor Abuarafeh (Palestina, 1986), Mercedes Azpilicueta (Argentinië, 1981), Maarten Vanden Eynde (België, 1977), Saskia Noor van Imhoff (Canada/Nederland, 1982), Bert Scholten (Nederland, 1988) en Rinus Van de Velde (België, 1983). Op zaterdag 15 april wordt deze tentoonstelling gezamenlijk met de eerst museale solotentoonstelling van Katja Novitskova (Estland, 1984) feestelijk geopend met een uitgebreid programma. Publiek is welkom en entree is deze dag gratis. Aanmelden kan via de website van het museum.

Gelijktijdig is de eerste museale solotentoonstelling van Katja Novitskova (Estland, 1984) te zien in het Fries Museum. Het werk van Novitskova draait om de relatie tussen ecologie en technologie, tussen de natuurlijke wereld en de digitale wereld. In het bijzonder is Novitskova gefascineerd door het toe-eigenen en in beeld brengen van het landschap en de organismen die daar deel van uitmaken. Ze ziet de menselijke hang naar (het maken van) beeld als uitingsvorm van de meedogenloze expansiedrift van de menselijke soort.

Seeds of Memory, t/m 24 maart 2024, Katja Novitskova: Model Earth, t/m 3 september 2023, Fries Museum, Wilhelminaplein 92, Leeuwarden. Website: www.friesmuseum.nl.

Terug naar boven

Kunstmuseum Den Haag: De toekomst van ons geld, Carlijn Kingma

Hoe zit ons geldstelsel in elkaar? Wie hebben er invloed op? Werkt ons financieel systeem wel voor iedereen? Kan het ook anders, en hoe dan? Deze vragen staan centraal in het nieuwste project van kunstenaar en cartograaf Carlijn Kingma in samenwerking met financieel economen Martijn Jeroen van der Linden en Thomas Bollen. Vanaf 15 april 2023 staat in de Projectenzaal van Kunstmuseum Den Haag de toekomst van het geld centraal. Kingma weet in haar zeer gedetailleerde tekeningen op meesterlijke wijze - kritisch, maar ook met humor - in kaart te brengen hoe geldstromen lopen, en hoe ze zouden kúnnen lopen.

Carlijn Kingma. Foto Sanne Donders.

Als bezoeker dwaal je door verschillende landschappen die de complexe financiële wereld ontrafelen en word je aan het denken gezet over de toekomst.

De inrichting van het geldstelsel heeft grote invloed op onze economie, de verdeling van rijkdom en de manier waarop we met elkaar samenleven. En toch zijn er maar weinig mensen die werkelijk begrijpen hoe het geldstelsel werkt. Met haar tekening Het waterwerk van ons geld slaagt Kingma erin dit systeem voor een breed publiek toegankelijk te maken. Met behulp van de metafoor 'geld als water' brengt ze de wereld van het grote geld tot leven. Ze loodst de kijker door een landschap van onzichtbare geldstromen en verborgen krachten: een ontdekkingsreis naar de rol van geld in onze samenleving. Je ziet hoe grote delen van de samenleving droog staan, terwijl het geld bij een kleine groep mensen tegen de plinten klotst. De ongelijkheid wordt steeds groter. Bovendien wordt het geldstelsel permanent gestut met publiek geld. Zonder miljarden aan overheidssteun was het systeem allang als een kaartenhuis ingestort. De houdbaarheid van het huidige stelsel lijkt zijn einde te hebben bereikt…

Centrale banken in de hele wereld werken momenteel aan nieuwe vormen van digitaal geld. Ontwerpkeuzes die binnenkort worden gemaakt, hebben grote gevolgen voor de samenleving. Wat staat ons te wachten? Hoe kunnen we ons geldstelsel rechtvaardiger inrichten? Kingma schetst verschillende toekomstscenario's om museumbezoekers én de financiële wereld aan het denken te zetten. In drie scenario's verkennen de auteurs oplossingen voor problemen als groeiende ongelijkheid, machtsconcentratie en de onhoudbare schuldenberg.

Kunstenaar Carlijn Kingma (1991) is cartograaf van de maatschappij. Haar kaarten zijn opgebouwd uit architectonische elementen en structuren, waarin ze de systemen van onze samenleving analyseert en nieuwe vergezichten schetst voor de toekomst. Voor dit project werkt ze samen met Martijn Jeroen van der Linden en Thomas Bollen. Van der Linden is lector New Finance aan de Haagse Hogeschool en promoveerde in 2022 op 'ontwerpcriteria voor een beter geldstelsel'. Bollen is onderzoeksjournalist bij Follow the Money. Op de website van Follow the Money ontvouwt zich onder de noemer 'De ontrafeling van ons geldstelsel' een uitgebreid dossier. Op 20 mei is de internationale lancering van het project op de Biënnale in Venetië.

De toekomst van ons geld, Carlijn Kingma in samenwerking met Thomas Bollen en Martijn Jeroen van der Linden, t/m 10 september 2023, Kunstmuseum Den Haag, Stadhouderslaan 41, Den Haag. Website: www.kunstmuseum.nl.

Terug naar boven

BRUTUS, Rotterdam: Through Bone and Marrow

BRUTUS, de Rotterdamse artist driven playground, presenteert de meest gevoelige en ongemakkelijke tentoonstelling tot nu toe: Through Bone and Marrow. Op een oppervlak van zo'n 6.000 m2 tonen twintig gerenommeerde kunstenaars nieuwe en alternatieve verbindingen tussen mens, natuur en technologie. Through Bone and Marrow fungeert als een subtiele wake-up call: de tentoonstelling etaleert een nieuwe esthetiek met ruimte voor ongemak, imperfectie en de schoonheid van het verval. Curator is 'sfeerverzamelaar' en stylist Maarten Spruyt.

Maartje Korstanje, 'Untitled', 2013, karton, lijm, epoxy en hout.

Op zoek naar een weergave van de tijdgeest slaagt hij erin om eenheid in verscheidenheid te creëren.

Through Bone and Marrow voelt aan als één groot organisme. Bezoekers mogen slechts een voor een naar binnen en krijgen een welgemeend advies: vergeet je telefoon, vergeet je agenda, ervaar de ruimte met al je zintuigen. De tentoonstelling kietelt je zenuwen, kruipt in je botten, betovert je ogen, piept in je oren en prikkelt je neus.

Maarten Spruyt: "Kunst kan de vinger op de zere plek leggen en zicht bieden op wat gaat komen, op een nieuwe esthetiek. De rauwe omgeving van BRUTUS bezit precies de juiste sfeer hiervoor. Het is een plek waar je in je eentje kunt ronddwalen en waar je ongestoord de gevoeligheid en het ongemak van de tentoonstelling op je kunt laten inwerken."

Through Bone and Marrow omvat werken van de volgende kunstenaars: Zimoun, Maarten Vanden Eynde, Frank Bruggeman, Mirte van Laarhoven, Atelier Van Lieshout, Nick Ervinck, Jan Hüskes, Joris Strijbos, Ossip, Nick van Woert, Maartje Korstanje, Vladimir Zbynovsky, Jan Eric Visser, Nacho Carbonell, Ernest Bessems, Hedwich Rooks, Zhao Zhou, Quintus Glerum en Amrith de Zoete. Dyane Donck Company levert geluids composities.

BRUTUS is de grootste presentatieruimte van hedendaagse kunst in Nederland. Als een artist-driven playground biedt de stichting aan kunstenaars ruimte, tijd en vrijheid om te experimenteren, performen en exposeren op een enorme schaal. Een plek om groots te dromen en nog grootser te bouwen. BRUTUS is voorgekomen uit AVL Mundo, een door Joep van Lieshout in 2008 opgerichte non-profitorganisatie.

Through Bone and Marrow, t/m 25 juni 2023, BRUTUS, Keileweg 10, Rotterdam. Website: www.brutus.nl.

Terug naar boven

Beeldentuin Heenvliet

Van vrijdag 12 mei t/m zondag 4 juni 2023 is de ruïne Ravesteyn in Heenvliet het decor van de jaarlijkse Beeldentuin Ravesteyn. Dit jaar zal de beeldentuin voor de 28e keer de bezoeker verrassen met een grote variëteit aan kunstwerken van diverse kunstenaars. In en rond de ruïne is dit jaar een installatie 'Het fossiliseren van het verleden' met hoofdzakelijk het materiaal glas te zien. Een goed initiatief, daar (glas)kunstenaars steeds vaker plaats specifieke vormen gebruiken om hun idioom te vergroten en hun werk naar andere autonome kunstdisciplines uit te breiden. Een installatie, geïnspireerd door de ruïne zelf, die reflecteert op het heden, verleden en mogelijke toekomst. Een vertrek vanuit de geschiedenis om de wereld van nu te begrijpen. Objecten staan en hangen verspreid in en bij de ruïne, waarin restanten uit het verleden te vinden zijn. Alsof het fossielen zijn. Wellicht een luchtspiegeling, een werkelijkheid, die groter is dan de fictie. Het wordt nooit helemaal duidelijk wat feit is en wat fictie – informatie en illusie lopen door elkaar heen.

Peter Bremers, 'Recollection', installatie, glas, 2004. Foto: Neil Wilkin.

Het transparante koperen gaasdoek van Hilde de Rooij, de vergankelijke objecten van Ida Scheijgrond en de met glas omhulde ruimtes van Han de Kluijver verbeelden de materialisatie van herinneringen. Sporen uit het verleden, onherbergzaam en kil, verval en nieuwe werkelijkheden tezamen.

Negentien jaar geleden in 2004 was er ook een installatie van glas. Peter Bremers, Han de Kluijver, Winnie Teschmacher en Neil Wilkin lieten met hun glazen installatie het verval, de tijd en het behoud van de ruine zien. Nee, de geschiedenis herhaalt zich niet – maar de ingrediënten die de geschiedenis bepalen zullen altijd dezelfde zijn. Want die zijn gebaseerd op de grondemoties en de grondbeweegredenen van de mens. Het is nuttig om te weten hoe dat werkt en welke gevolgen dit kan hebben. Naast de ruïne staan op het 5 hectare landgoed vele sculpturen van diverse kunstenaars.

Beeldentuin Heenvliet, 12 mei t/m 4 juni 2023, Korte Welleweg 1, Heenvliet. Website: www.ruine-ravensteyn.nl. De beeldentuin is geopend van donderdag t/m zondag van 12.00 – 17.00 uur. Tweede pinksterdag is de tuin gesloten.

Bij de afbeelding: Recollection 2004 van Peter Bremers, uitvoering pyrex glas Janssen glasblazerij Geleen. Als gevolg van weersinvloeden en begroeiing wordt in eerste instantie het metselwerk aangetast. Door verzanding en uitholling van de voegspecie ontstaat afbrokkeling van de muren met algeheel verval tot vervolg. De voeg is daarmee drager van het gebouw . maar tegelijkertijd het zwakste onderdeel van de constructie. Foto: Neil Wilkin.

Terug naar boven | LEES OOK DE KUNSTAGENDA