De temperatuur van het glazen landschap
Vierde International Biennale of Glass (IBG)

De vierde International Biennale of Glass (IBG) in Sofia, Bulgarije, heeft met 562 inzendingen aan prestige gewonnen. De inzendingen laten een goed beeld van de verschillende benaderingen en methoden om met glas te werken zien. De inzendingen zijn door een internationale jury beoordeeld.

Door Han de Kluijver

Maar is door de grote hoeveelheid inzendingen de temperatuur van het glazen landschap van deze eeuw te peilen? Dat is maar zeer de vraag. Hoewel veel mensen 'hedendaagse objecten' van glas maken, vergt het nogal wat om dat om te zetten in een volwaardige hedendaagse kunstpraktijk. Het is anno 2023 lastig om tot een canoniserend beeld te komen, waarschijnlijk omdat de tijd van stromingen grotendeels voorbij is. Het glazen landschap is onmiskenbaar diverser geworden en de variatie is groot. De onderlinge samenhorigheid lijkt toegenomen, maar er is wel een gemis aan debat. Natuurlijk is de dialoog hard nodig. De glasindustrie en de glaskunst staan namelijk voor grote uitdagingen, of het nu gaat om klimaatverandering, schaarste van grondstoffen, hoge gasprijzen, of het uitsterven van tradities. Tegelijkertijd kan glas ook een cruciale rol spelen bij de aanpak van deze problemen, denk aan efficiënt en duurzaam gebruik van hulpbronnen, aan behoud van culturele waarden en aan algemeen menselijk welzijn.

De meeste kunstenaars presenteren zich solitair, al is er wel meer aandacht voor engagement. Wat de inzendingen gemeen hebben, is de artistieke integriteit en de moed en toewijding van de deelnemende kunstenaars om hun eigen creatieve paden te bewandelen, op zoek naar kwaliteit en eigenzinnigheid. Uit Nederland zijn twintig objecten geselecteerd van de volgende kunstenaars: Arthur - heArthur - van Buuren, Ellen van Dijk, Eva van der Zand, Hilde de Rooij, Ida Scheijgrond, Jan Hooghiemstra, Jelena Popadic, Jesse Greulich, Kim Gromoll, Linda van Huffelen, Sacha Brienesse, Selma Hamstra, Tirza Verrips. Christine Vanoppen is de enige geselecteerde deelnemer uit België. Het is een succes, dat er zoveel inzendingen zijn, maar daardoor was het lastig een keuze te maken. De vraag rijst waar IBG in de toekomst naar toe wil. Ook is dit geen garantie voor een evenwichtige tentoonstelling. Om de ruim 200 objecten uit 49 landen te exposeren, is er nu voor gekozen om naast de National Gallery ook de UniArt Gallery en de Sredets Gallery als expositieruimte te gebruiken. De tentoonstellingen zijn wel gelijktijdig, van 5 oktober t/m 3 december 2023.

Naast de dertien geselecteerde kunstenaars wordt met de Nederlandse ambassade in Bulgarije gewerkt aan een extra Nederlandse tentoonstelling in de National Gallery in Sofia. Hiervoor zijn uitgenodigd Barbara Nanning, Jenny Ritzenhoff, Bert Frijs, Han de Kluijver en Jan Hein van Stiphout. De twintig objecten van de geselecteerden worden op kosten van de organisatie en de Nederlandse ambassade vanuit een centraal punt in Nederland naar Sofia getransporteerd en weer teruggebracht. Hierover krijgen de geselecteerden nog bericht.

Als jurylid was het voor mij een mooie gelegenheid om te zien wat glaskunstenaars vandaag de dag inspireert en beweegt. Het gesprek over de staat van het hedendaagse glas is op een intrigerend kruispunt. Maar als jury heb je ook een verantwoordelijke taak. Wie wordt geselecteerd? En waarom? Eenduidige vragen, maar het antwoord hierop is dat niet, zeker niet als er veel te kiezen valt. Als jurydeelnemer kun je dan niet anders dan je eigen agenda voeren: criteria naar je hand zetten, aanvullen en ombuigen. Alleen zo ontstaat er een basis voor een goed gesprek. Deze agenda heeft de uitkomst bepaald. Ik heb me ingespannen om een oordeel te vellen over de artistieke waarde van de werken. Is het werk goed gemaakt en heeft het een sterk visueel of emotioneel karakter? Wat is de impact? Originaliteit en innovatie zijn zeer belangrijk. Heeft de maker een innovatieve techniek gebruikt, is het werk visueel origineel, maar ook: zijn de boodschap en het concept van het werk relevant en origineel?

Door internet en de massamedia is het onvermijdelijk dat veel kunstenaars vandaag de dag grotendeels door dezelfde omgeving worden geïnformeerd, vanuit dezelfde bronnen. Hun werk kan oppervlakkige overeenkomsten vertonen, maar het kan nog steeds origineel zijn in concept. Ik heb geprobeerd te kijken naar wie echt iets te bieden heeft, wie grenzen verlegt en bijdraagt aan de ontwikkeling van glas als artistiek expressiemedium, om zo werk te maken dat krachtig is en nieuw. Maar om vandaag de dag echt een verschil te maken, heeft glas een onuitwisbare stempel van individualiteit nodig en het opnieuw uitvinden van dit wiel wordt een steeds zeldzamere prestatie.

Meer informatie: glassbiennale.nbu.bg.

Han de Kluijver is architect bna bni bnsp.