Libenský Award: We kunnen niet stoppen, we moeten doorgaan

Uitreiking van de Stanislav Libenský Award op 27 september 2022 in de Praagse Burcht in Tsjechië. Werken met glas staat onder druk, want door de energiecrisis stijgen de gasprijzen. Glasovens slurpen grote hoeveelheden gas op om te kunnen functioneren bij de constante, hoge temperaturen die continu moeten worden gehandhaafd. Stoppen is echter geen optie. We moeten wel doorgaan, niet door in de achteruitkijkspiegel te kijken, maar door te investeren in de toekomst.

Door Han de Kluijver

Het is daarom belangrijk dat bekende hedendaagse kunstenaars, zoals Ai Weiwei, Tracey Emin en Laure Prouvost nog steeds met glas werken. Tentoonstellingen en prijzen bieden eveneens een blik op de toekomst van glas, zoals de Bernardine de Neeveprijs van de Vereniging van Vrienden van Modern Glas (VVMG), die in 2024 weer wordt uitgereikt en de Stanislav Libenský Award uit Praag, Tsjechië.

De Stanislav Libenský Award (ingesteld in 2009) is uniek in de zin dat alleen afgestudeerden van kunstacademies kunnen deelnemen met hun eindexamenwerken. De wedstrijd is vernoemd naar de Tsjechische glaskunstenaar Stanislav Libenský (1921-2002), die samen met zijn vrouw, de beeldhouwster Jaroslava Brychtova (1924-2020) een grote bijdrage leverde aan het kunstonderwijs in Tsjechië en een inspiratiebron was voor een hele generatie glaskunstenaars. De naam van Stanislav Libenský werd aan de wedstrijd verbonden dankzij Brychtová, die er altijd een groot voorstander van is geweest.

De prijs heeft de afgelopen jaren aan prestige gewonnen en wordt ook wel de 'Oscar voor jonge glasmakers' genoemd. De geselecteerde werken laten de jongste ontwikkelingen in de glaskunst uit de hele wereld zien, en geven een goed beeld van de verschillende benaderingen en methoden die worden gebruikt.

De jury van dit jaar bestond uit: Ben Wright, artistiek directeur, kunstenaar en docent aan de Pilchuck Glass School in de VS; Mare Saare, kunstenaar en docent aan de Estse Kunstacademie; František Janák, kunstenaar en afgestudeerd bij professor Stanislav Libenský aan de Academie voor Kunst en Ambacht in Praag; Zuzana Kubelková, kunstenaar, die eerder de Stanislav Libenský Award won; Ricardo Hoineff, een Braziliaanse kunstenaar die in Tsjechië woont; en Milan Hlaveš, Tsjechische kunsttheoreticus. De wedstrijd is bedacht en wordt georganiseerd door Marek Veselý van de Prague Gallery of Czech Glass.

De genomineerden
Uit de 122 inzendingen selecteerde de jury 39 finalisten uit 14 landen. Van de 39 geselecteerden kwamen er dit keer zeven van het Instituut voor Kunst en Ambacht (IKA) in Mechelen, België, waarmee het IKA laat zien dat het de juiste accenten heeft weten te leggen. De studenten van het IKA zijn gemiddeld wat ouder dan de afgestudeerden van academies in andere landen, en zijn daardoor wellicht iets meer ervaren en beschouwend.

Winnaars van de 13e Stanislav Libensky Awards
De geselecteerde inzendingen tonen uiteenlopende benaderingen van glaskunst - van experiment tot ambacht - zodat het zoals altijd een lastige taak voor de jury was om te kiezen. Maar de rode draad in de inzendingen is de eigentijdse benadering van het glas, die hoop geeft voor de toekomst van de glaskunst.

1e prijs, Renate Zeimule
De eerste prijs ging naar de Letse kunstenares Renate Zeimule, afgestudeerd aan de Letse Kunstacademie in Riga, voor 'Disappearance'. Dit is een serie van vier minimalistische objecten gemaakt van gesmolten, beschilderd en gegraveerd glas, waarin de kunstenaar een artistieke weergave geeft van gevoelens van depressie en geestelijke gezondheidsproblemen. Het werk toont een prachtige compositie van vormen en lijnen en een eenvoud, die de technische complexiteit van de uitvoering verbergt. De jury waardeerde de helderheid van de vrouwelijke figuur en het vermogen om een problematische innerlijke toestand uit te drukken. Zeimule kreeg een beurs voor een Summer School in Pilchuck, VS.

2e prijs, Hilde de Rooij
De jury kende de tweede prijs toe aan Hilde de Rooij, afgestudeerd aan het IKA in Mechelen, België, voor haar werk 'Captured Memories'. Een serie van zestien verbonden objecten van glas, textiel, gaas en koperdraad. Het werk is een intieme en melancholische verwerking van jeugdherinneringen, waarbij emotionele trauma's effectief in het materiaal zijn vertaald.

3e prijs, Ula Goldasz
De derde prijs ging naar de Poolse kunstenares Ula Goldasz, afgestudeerd aan de Eugeniusz Geppert Academie voor Schone Kunsten in Wroclaw, Polen. Met 'Killing', belicht ze het probleem van voedselverspilling. Ze toont dieren die van wezens met gevoel in vormloze roodgele stukken veranderen, dankzij de bio-industrie. Ze gebruikte hiervoor de techniek van geblazen en op het fornuis gevormd en gesneden glas, in combinatie met keramiek. "De chaos van het object verbeeldt onze oververzadigde wereld. Wij prijzen de moed om glas lelijk te maken om ongemakkelijke onderwerpen te beschrijven," stelt ze.

Speciale prijzen
De speciale prijs van de jury ging naar de Slowaakse kunstenares Katarína Pozorová, afgestudeerd aan de Academie voor Schone Kunsten in Bratislava, voor haar geometrische werk 'Relations between Matters', dat gesmolten geslepen glas combineert met beton.

Een speciale prijs van juryvoorzitter Ben Wright ging naar Anežka Stupková, afgestudeerd aan de Technische Universiteit van Liberec, voor haar speelse werk 'Life on the Wall - a glass installation with intermedia elements' van hout, textiel en glas. "In een wereld met kunst en onderwijssystemen die vertrouwen bevorderen, ben ik altijd op zoek naar kunstenaars die de aangeboren wijsheid van hun innerlijke kind omarmen," aldus juryvoorzitter Ben Wright.

Ook werd een prijs toegekend aan de Poolse kunstenaar Gregorz Bibro, afgestudeerd aan de Eugeniusz Geppert Academie voor Schone Kunsten in Wroclaw, Polen. Hij heeft met zijn werk 'Stripped from the Body (Torso, Knees, Hips)', waarvoor glas is geblazen in een mal met als uitgangspunt het afwerpen van de huid van bepaalde reptielen, een metafoor bedacht voor liefdevolle relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht.

Toekomst
Een prijs als de Libenský Award biedt kunstenaars de mogelijkheid om ideeën te testen die al een tijdje bij hen aan het ontkiemen zijn, of om een nieuwe lijn van conceptueel onderzoek verder uit te werken. De prijsuitreiking brengt ontwerpers bij elkaar en biedt daardoor ruimte om de dialoog aan te gaan en netwerken uit te breiden.

Die dialoog is hard nodig. De glasindustrie en de glaskunst staan namelijk voor grote uitdagingen, of het nu gaat om klimaatverandering, schaarste van grondstoffen, hoge gasprijzen, of het uitsterven van tradities. Tegelijkertijd kan glas een belangrijke rol spelen bij de aanpak van deze problemen, denk aan efficiënt en duurzaam gebruik van hulpbronnen, aan behoud van culturele waarden en aan algemeen menselijk welzijn.

Daarom zullen we ons in de toekomst moeten richten op het belichten van de gevolgen van de economische- en klimaatcrisis voor de glasindustrie. We zouden een duurzaam platform moeten creëren voor een nauwe en doeltreffende samenwerking tussen de subsectoren van de glassector - kunstenaars, ontwerpers, fabrikanten, docenten voor glasambachten en het publiek - om wederzijds hun positie te versterken en innovatie aan te jagen. Een platform om het milieubelang, de economische stabiliteit en de culturele en artistieke levensvatbaarheid van glaskunst te bevorderen.

Daarom is het nu belangrijk, dat we ons bewust worden van de betekenis van deze fascinerende ontwikkelingen en ons afvragen waar we staan. Hoe willen we ons werk tot de maatschappij laten verhouden? En wat kan glaskunst in deze tijd toevoegen en betekenen? Wellicht kan de opzet voor de Bernardine de Neeveprijs hiertoe een aanzet geven. Zo kunnen we de glaskunst nieuw leven inblazen en aantrekkelijk maken voor deze tijd.

Meer informatie: https://libenskyaward.org.

Han de Kluijver is architect bna bni bnsp.