Bloedmooi, moet ik dat echt zien?

Moet ik daar echt naar kijken, was de vraag die mijn 13 jarige dochter een aantal keer wanhopig stelde tijdens het bezoek aan de expositie 'Bloedmooi' het Schielandshuis in Rotterdam.

Door Lea Nieuwhof

Het affiche van de expositie, waarop een meisje met rossig lang haar en een rozerode vachtje over het gezicht haar beugel met slotjes bloot lacht had mij zo geïntrigeerd dat zij, overtuigd dierenliefhebber en ik, kunstliefhebber de expositie Bloedmooi in het Schielandshuis bezochten.
Om het bezoek ook voor haar aantrekkelijk te maken namen we een audiogids mee van de balie.

De expositie bestaat uit curiosa en vreemde zaken, die op een rommelmarkt te vinden zijn naast moderne kunst, haute couture en gebruiksvoorwerpen. De voorwerpen zijn in een aantal kamers per thema gerangschikt. De kunstenaar Silvia B., die samen met Sjouk Hoitsman de expositie samenstelde, is gefascineerd door het afstotelijke en aantrekkelijke van deze voorwerpen, ooit dier en levend, nu een gebruiksvoorwerp.

Zeezaal
Tussen schelpen en vissen laat een glinsterende wolk van tule met pailletjes zich van alle kanten bekijken Zij fluistert zachtjes haar geschiedenis als dansjurk in je oren.
Een droom die niet gewassen kan worden of bezweet mag raken, want dan smelten de pailletjes die in die tijd van visgelei.gemaakt werden.
Haar publiek bestaat uit vissen die in vreemde posities verzeild geraakt zijn.
De makreel met de goudvissenbuik in het plexiglazen koffertje en de buiten zijn krachten gegroeide vis dubbelgevouwen in de geschilderde vissenkom (Nature morte, Cindy Wright) zijn definitief terechtgekomen in een hun vreemde leefomgeving. Zij zijn nog een geheel. Dit in tegenstelling tot de vissen van wiens huid hooggehakte schoenen werden gemaakt.
Vogels van schelpen staan er naast tientallen doosjes, bootjes, heiligenbeeldjes, zoutpotjes, asbakjes, presse-papiers en knopen in kasten.
Een geduldige kijker vind aan de zijkant van elke kast tientallen kaartjes waarop de voorwerpen, hun materiaal, hun herkomst, hun geschiedenis staan gedocumenteerd.

Ivoorkamer, de grootste en de kleinste
Dood, wie is er sterker, de grote of de kleine?.Jan Fabre zoekt een antwoord op deze vraag. Een witte hermelijn wordt in zijn nekvel gegrepen door de kaken van een doodshoofd. Het is een schedel die bestaat uit ontelbare groene, gele en bruine dekschilden van kevers.
De kevers, schoonmakers en opruimers, gelukbrengers van Egypte zijn in de cyclus van verval en opruimen groot en klein de baas.
In rijen opgeprikt aan de muur herinneren de vlinders nauwelijks aan de kortdurende schoonheid van hun vrije vliegende leven.
De olifant, de grootste van allen was als leverancier van ivoor en als jachttrofee voor prinsen en heren zonder dringender bezigheden toch kwetsbaar. Een grote poot als paraplubak of krukje en een slurf als lampenstandaard zijn tragikomische herinneringen aan deze jachtpartijen.
Van het ivoor worden veel kleine luxe werktuigen, beeldjes handvaten en dergelijke gemaakt. Ontroerend is een liggend vrouwtje met een uit lagen opgebouwde opengewerkte buik. Achter de uitneembare ingewanden ligt een kindje in de baarmoeder.

Vogelkamer: zingen in vrijheid of gevangenschap
In de vogelkamer zijn de rollen omgedraaid. Gevangen in een kooi staan de mensen. Zij hebben een hoed van veren of een prachtige pluim, die hun rang en stand aangeeft.
Voorwerpen met veren maken mooier en imposanter. Hoeden, donkerglanzend, de grote waaiers met struisvogelveren of het zachte witte zwanendons van een schoudermanteltje. De zwarte zwaan van Alexander mcQueen is een avondjurk en tegelijk een samensmelting van mens en zwaan.
Veel vogels werden geschoten om aan de vraag naar een verenkleed te voldoen. Het verzet hiertegen was het begin van de Dierenbescherming.
Hoor het zingen van de vogels.
Op glazen takjes staan 2 dode vogeltjes met een glazen sleuteltje. Mechanieken werken altijd, dode vogels vliegen niet weg. Het moment kan telkens herhaald worden en de tijd staat stil.
De mens moet wel heel jaloers zijn op het vrije vliegen en bewegen, de zang en de schoonheid van de veren van de vogel.

Jachtzaal : Domineren en pronken.
Zonder onze audiogids zouden we snel door deze kamer heenlopen. Het zijn de speelse en serieuze verhalen die de objecten boeiend maken. Jachttrofeeën en opgezette dieren roepen niet meteen mijn interesse op. Tientallen pootjes van dieren zitten onder krukjes of hangen aan de muur. De pootjes van het wilde zwijn dragen het geweer van de jager. Boven op tientallen potten, gevuld met ragout zit een wezen bestaande uit 4 poten, 2 hertenhoofdjes, een lijf en een grote rode strik, je smekend aan te kijken. Aan de muur hangt een hertenhoofd met de grijns en het gebit van een grote hond.
De in deze ruimte aanwezige kunstenaars werken ook met opgezette dieren.
De"eendhoorn" is een dier met een eendesnavel, rattenkop, lijf en staart van eekhoorn. Het dier kan niet overleven in het wild en is bedoeld als een protest tegen genetische manipulatie. Langzaam verliest de tentoonstelling door alle opgezette dieren voor mij een deel van haar betovering. Mijn dochter haakt af en ziet alleen het dode dier.

Mooi blijven de meisjesbeelden van Silvia B. met hun alles bedekkende zwarte of rossige vachtje. Zij zijn van zichzelf harig genoeg en hebben in tegenstelling tot de mens geen dierlijke pelzen en producten nodig om naakte huid mee te bedekken.

Het commentaar op de relatie tussen de mens en zijn huisdieren is komisch en bizar.
Wat te denken van de eindeloze liefde van het vrouwtje voor haar kat, die voor altijd opgezet, door spint dankzij een ademhalingsmotortje. Of het verwerken van de geliefde poes tot handtas. Een konijntje is lief. De vacht is wit en zacht, als het als een duveltje uit een speelgoeddoosje omhoog floept. Veel kinderen speelden er al mee. Nu kijkt vanaf de muur een meisje toe dat een naakt ontveld konijn in haar armen houdt.

'Bloedmooi - onze dubieuze relatie met het dier', tot en met 30 maart 2008, Historisch Museum Rotterdam, Schielandshuis, Korte Hoogstraat 31, Rotterdam, website: www.historischmuseumrotterdam.nl

Lea Nieuwhof is beeldend kunstenaar.