Design in Rotterdam

In Rotterdam wonen en werken een aantal internationaal succesvolle ontwerpers. In de Kunsthal, museum Boijmans van Beuningen en TENT is in een aantal exposities aandacht besteed aan het werk en de visie van een aantal ontwerpers.

Door Lea Nieuwhof

Met de door hemzelf vormgegeven expositie HOMO LUDENS wordt werk van Richard Hutten in de Kunsthal gepresenteerd.

Het eigenwijze werk laat zich niet gemakkelijk vinden. Wie de richtingaanwijzers volgt komt voor een gesloten deur. Na navraag bij een suppoost kom je in een grote zaal vol schotten met fotowerk. In de uiterste hoek van deze zaal geven een aantal witte olifantjes en een grote kinderglijbaan het begin van de expositie van Richard Hutten aan.
Opzij van de grote tentoonstellingszalen ligt een lange smalle ruimte verstopt. Deze bestaat uit 2 verdiepingen, die van elkaar gescheiden zijn door een doorzichtig stalen rastervloer.

Grote foto's langs de hele benedenwand geplaatst, tonen een aantal objecten in verschillende leefsituaties. Naast de foto's wordt met teksten van gebruikers en ontwerpers een beeld gegeven van de denk- en leefwereld van Hutten. Je kan de Domoor niet missen, de beker met de 2 grote oren, die elke bezoeker van een museum winkel kent. Deze objecten zijn gemaakt om gebruikt te worden, niet alleen in een museum of etalage, maar overal.

Alleen in het allereerste begin van de expositie kan je gaan zitten op een ZZZIDT-OBJECT (lijkend op een afgeplatte skippy bal) of een kinderstoel toetsen op zijn stevigheid. Even rustend op Ding 10 ,een lange houten zitting waarop zich achterelkaar geschakeld 5 rugleuningen bevinden, kun je een beeldpresentatie bekijken, waarop de projecten, klanten en gerealiseerde opdrachten van Hutten wereldwijd worden weergegeven.

Al het andere werk staat naast elkaar geplaatst op sokkels . Humor en raffinement maken deel uit van zijn ontwerpen.
Een bolvormige lampenkap bestaat uit ten dele gesmolten kindergadgets.
Verfijning en vormgevoel spreekt uit Dandelion, de "paardebloempluis" lamp. Een element van deze lamp bestaat uit een strip metaal met 3 telkens groter wordende cirkelvormen met gaten. Aan het eind is de strip gebogen in een hoek van 90 graden. Wanneer de lamp aangaat, vormen alle "pluizen" een fascinerend spel van licht, schaduwvormen en silhouetten.

Zijn motto No sign of design wordt boven duidelijk. Op de sokkels worden op ooghoogte naast elkaar de stoelen, tafelstoelen en kasten gepresenteerd. Materiaal is vaak multiplex. De afwerking is simpel en het voorwerp is geschilderd in een matte kleur zoals rood, lichtgroen, blauw, oranje. Eindproducten staan zij aan zij met ergonomische testmodellen, prototypes, en mallen. De meubels van hout hebben vaak rechthoekige vormen. Organischer is de vorm van kunststof stoelen. Goed te volgen is de weg van prototype van multiplex naar de gegoten constructieloze kunststoffen stoel.

Ideeën zijn simpel. De eerste Table Chair ontstond uit een verzaagde oude tafel. Uit het tafelblad wordt een afgeronde rechthoekige vorm gezaagd en een laag lager wordt dat de zitting van de (tafel)stoel. De Cross bestaat uit een rechthoekig blad dat met een kruisvorm verdeeld is in tafelgedeelte (het kruis) en verschillende stoelen of banken (de restvormen) Een open geest voor mogelijkheden gaat samen met passen en meten, het geduldig zoeken naar de exacte vorm, naar de meest economische toepassing van materiaal en de sterkste constructie. Zichtbaar is zijn geduldige ambachtelijkheid in kleine details zoals de afgeronde multiplex laatjes van het 3 MINUS 1 BURO die perfect passen en bewegen.

Zijn handschrift en humor zie je ook terug in de vormgeving van de expositie. Op liggende en staande witte sokkels staan objecten zo dicht bij elkaar dat een weefsel van horizontale en verticale lijnen ontstaat. Kleine objecten staan half verstopt achter uitgezaagde gaten in een witte "sokkel" kast. Bij de geëxposeerde voorwerpen hangt geen tekst en uitleg, maar wel een rapport van het Stedelijk Museum Amsterdam met een beschrijving hoe om te gaan met het paarse kinderstoeltje " met krasplekken op de poten".

Hutten is ook een van de deelnemers aan de expositie Dutch Design Port in TENT. Deze expositie werd door de Rotterdamse Vormgevingsgalerie VIVID in New York getoond.
De bezoeker wordt op een klassieke en rustige manier rondgeleid. Alle hulpmiddelen om je te informeren zijn aanwezig. Bij binnenkomst krijg je een folder met informatie in de hand gedrukt. Een korte introducerende tekst op zwarte muren vraagt meteen de aandacht. Ze wordt gevolgd door een klein zaaltje met foto's van de ontwerpers in hun Rotterdamse werkomgeving aan de wand. In alle ruimtes zijn op de witte wanden grote gele vierkanten geschilderd. Een signaal dat het werk dat hier staat van een bepaalde ontwerper is. De objecten van een bepaalde ontwerper staan als een eiland in de ruimte bij elkaar gegroepeerd.

De tafel met de couverts voor de directeuren en leidinggevenden die onderdeel uitmaken van het project Slave City van Joep van Lieshout roept gemengde gevoelens op. De wrede werkelijkheid, waarin wie niet nuttig is en wie niet aan de standaardeisen voldoet, wordt afgemaakt en gerecycled, herinnert aan nazi Duitsland. Vormgeving wordt verbonden met politiek en een zwart maatschappij beeld. Zijn servies staat ver af van de lichte sfeer, het optimisme en de humor in de meeste andere gebruiksvoorwerpen.

De wit porseleinen theepot High Tea van Wieki Somers die bestaat uit een varkensschedel met een theemuts van bont geeft een even vreemde vermenging van gevoelsinhouden. Design in deze vorm is niet meer een nuttig voorwerp, handig te produceren en gebruiken, maar bijna een uniek kunstobject.

De meeste producten die op deze expositie te bekijken zijn, hebben een eigen verhaal. Een verhaal dat gaat over het idee, de filosofie achter een ontwerp. Een inspiratiebron is verlangen naar natuur, die steeds zeldzamer wordt in ons dagelijks leven zoals Simon Heijdens stelt. De groep zachtjes bewegende verticale LEDlampen REED, die lijken op rietpluimen. De bewegende schaduw van een boom op de muur die onder invloed van wind en bezoeker beweegt.

Het verhaal kan ook gaan over vorm die beïnvloed wordt door technische innovaties. Koolstof draden met hars vormen een ijzersterke en vederlichte draadconstructie. Gespannen over een mal ontstaat zo een stoel als gekrabbeld met potlood.

Bellflower is een lamp uit een stuk. Ze bestaat uit een holle draad die is gevlochten van vezels van koolstof, glasvezel, polyester en hars. Voet en lampenkap worden gevormd door de draden tot een koepel uit elkaar te trekken. Zelfs de elektriciteitskabels zijn verweven met de holle draadvorm. Deze lamp werd ontwikkeld door Wieki Somers in samenwerking met de TU Delft.

Een bijzondere vormgevingstechniek is gebruikt bij de Bone Chair. Deze metalen vorm is ontstaan door een software programma, dat het proces van botgroei weergeeft, te combineren met een bepaalde zithouding. Herkenbaarder is een verhaal over traditionele ambachten en vormgevingsprincipes die gecombineerd worden met moderne technieken en materialen.

Een voorbeeld hiervan is de manier waarop serviezen voor Royal Tichelaar Makkum door Hella Jongerius vorm gegeven worden. Oude decoraties en plakmotieven worden gecombineerd met een modern deel bestaande uit een klodder glazuur en een matte kleur. Sommige werkstukken doen je enkel perplex staan. Zo is de Cinderella tafel van berkenmultiplex van DEMAKERSVAN een zeer beweeglijke, barokke en complexe vorm. Zij schrijven op hun website dat zij een techniek die meestal gebruikt wordt voor een robotachtige massaproductie combineerden met digitaal gemaakte schetsen van oude meubels. Zij hebben aandacht voor de verborgen mogelijkheden, zoals ze zelf zeggen de Assepoesters/Cinderellas van machines.

Ook spelen met het productieproces wordt aangegrepen om voorwerpen die in serie gemaakt worden een sfeer van uniek zijn te geven. Elke vaas toont de oneffenheden en toevalligheden van de mal en krijgt een zegel met een duimafdruk als uniek signatuur.

Humor en een frisse kijk op betekenis en functie is een belangrijk middel om iets bijzonders te maken. Een parasol bestaat uit een stof die eruit ziet als het gebladerte van een boom. Een lichtobject combineert de bekende camping gas brander met een 3-armige kandelaar, gemaakt van koperen buizen.

De productie van deze bijzondere ontwerpen is niet gemakkelijk. Het maken van het verwarmingselement Heatwave van Joris Laarman dat eruitziet als prachtige barokke bladvormen kost een paar maanden. Deze objecten worden aangekocht door musea, galeries en verzamelaars. Zij staan ver af van het industriële design van massaproducten en het leuke HEMA design dat als kerneisen stelt: "De producten die HEMA biedt kennen een juiste balans tussen trendy en tijdloos, zijn bijzonder door hun eenvoud én onderscheidend door de vormgeving. Soms zijn de artikelen op meerdere manieren te gebruiken, maar ze blijven herkenbaar en ze maken het dagelijks leven gemakkelijker en leuker. HEMA biedt altijd het juiste product voor de juiste prijs."

Een designer combineert een goede kennis van moderne technologie, gereedschappen, industriële procédés' en met ambachtelijk maatgevoel en een onderzoekende en experimentele omgang met materialen. De kennis van gebruikerseisen en veiligheid gaat samen met speelsheid, grappen, toevallige vondsten, oog voor opvallende details en filosofische of creatieve statements. Een expositie van hun werk moet recht doen aan de complexe en spannende wereld van het hedendaagse ontwerpen.

Tekst en uitleg versterken in dit geval de beleving van het beeld. De rustige vormgeving van de tentoonstelling in TENT liet iets te weinig zien van de creatieve sfeer van waaruit werk ontstaat. De websites van de ontwerpers waren een goede aanvullende informatiebron.

Meer informatie over deze tentoonstellingen vindt u op de volgende websites: www.kunsthal.nl, www.boijmans.nl, www.tentrotterdam.nl.

Lea Nieuwhof is beeldend kunstenaar.